آغاز بارورسازی ابرها در ۷ استان کشور / منتظر بارش شدید پاییزی باشید

به گزارش اقتصادآنلاین، در شرایطی که 26 روز از آغاز سال آبی جدید (مهرماه) گذشته و کشور همچنان با چالش شدید خشکسالی و کم‌بارشی دست و پنجه نرم می‌کند، سازمان فناوری‌های نوین آب‌های حوی از اجرای پروژه‌های بارورسازی ابرها در ۷ استان کشور خبر داده است. این اقدام در راستای تلاش برای جبران کسری شدید بارش‌ها صورت گرفته است.

سال آبی در ایران معمولاً از اول مهرماه آغاز می‌شود و تا پایان شهریور ماه سال بعد ادامه می‌یابد. آمارهای اولیه بارش‌ها به‌شدت نگران‌کننده است و زنگ خطر را برای تابستان و سال آبی پیش رو به صدا درآورده است. خشکسالی در ایران یک پدیده اقلیمی چندوجهی است که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی جهانی و همچنین سوءمدیریت منابع آب داخلی تشدید شده است. در این میان، بارورسازی ابرها به عنوان یک راهکار میان‌مدت برای افزایش بارش‌های مؤثر مورد توجه قرار گرفته است.

وضعیت بحرانی بارش‌ها در ۲۱ استان

بر اساس آخرین آمار ارائه شده توسط وزارت نیرو، که نشان‌دهنده وضعیت بارش‌ها از ابتدای مهرماه تا کنون است، وضعیت بارش در سطح کشور بسیار نامطلوب و بحرانی ارزیابی می‌شود. این آمارها نشان می‌دهند که ۲۱ استان کشور هیچ‌گونه بارندگی‌ای دریافت نکرده‌اند. این پدیده به معنای کاهش ۱۰۰ درصدی بارش نسبت به مدت مشابه سال گذشته در این مناطق است، که نشان‌دهنده آغاز بسیار خشکی برای سال آبی جدید در بخش عمده‌ای از کشور است.

لیست استان‌های فاقد بارش (کاهش ۱۰۰ درصدی نسبت به سال گذشته):

• استان یزد

• استان کردستان

• استان مرکزی

• استان زنجان

• استان کرمانشاه

• استان تهران

• استان سیستان و بلوچستان

• استان کرمان

• استان اصفهان

• استان قم

• استان هرمزگان

• استان کهگیلویه و بویراحمد

• استان خوزستان

• استان ایلام

• استان لرستان

• استان همدان

• استان بوشهر

• استان خراسان رضوی

• استان فارس

• استان چهارمحال و بختیاری

• استان خراسان جنوبی

این آمار تأکید می‌کند که مناطق وسیعی از فلات مرکزی ایران، جنوب و غرب کشور با خشکسالی مطلق در ابتدای سال آبی مواجه شده‌اند.

کاهش شدید بارندگی در سایر استان‌ها

علاوه بر ۲۱ استان که هیچ بارشی نداشته‌اند، سایر استان‌های باقی‌مانده نیز با افت شدید در میزان بارش‌های خود روبه‌رو هستند. این کاهش‌ها در مقایسه با میانگین بلندمدت و یا سال گذشته، نشان‌دهنده عمق بحران خشکسالی در سطح ملی است:

در مقایسه، استان‌های شمالی کشور وضعیت نسبتاً بهتری دارند، اما آن‌ها نیز با کاهش قابل توجهی مواجه بوده‌اند:

• مازندران: کاهش ۴۲ درصدی بارندگی

• گیلان: کاهش ۳۹ درصدی بارندگی

تنها استثنای مثبت در این دوره کوتاه شش روزه، استان گلستان بوده است که با رشد ۷ درصدی در میزان بارش‌ها مواجه شده است. این رشد جزئی، در مقایسه با وضعیت کلی کشور، یک نکته امیدوارکننده در شمال شرق کشور محسوب می‌شود.

اجرای طرح بارورسازی ابرها

در واکنش به این کمبود شدید بارندگی، سازمان فناوری‌های نوین آب‌های حوی اعلام کرده است که پروژه‌های بارورسازی ابرها را در دستور کار قرار داده است. رئیس این سازمان تأکید کرده است که آخرین مراحل آماده‌سازی و اجرای این طرح‌ها در استان‌های زیر آغاز شده است:

1. تهران

2. کردستان

3. اصفهان

4. چهارمحال و بختیاری

این طرح در مجموع شامل ۷ استان می‌شود. اگرچه نام دو استان دیگر به طور مشخص ذکر نشده است، اما با توجه به بحران شدید در استان‌های غربی و مرکزی، انتظار می‌رود این پروژه‌ها در مناطقی که پتانسیل تشکیل ابرهای مناسب دارند، متمرکز شوند.

روش بارورسازی ابرها چگونه است؟

فرایند بارورسازی ابرها بر پایه تزریق مواد شیمیایی به ابرهای مناسب برای تحریک فرآیند هسته‌زایی و تشکیل قطرات بزرگ‌تر باران یا برف صورت می‌گیرد. هدف اصلی از اجرای این پروژه‌ها، افزایش بارش‌ها در این مناطق بحرانی و در نتیجه کمک به پر شدن سدها و منابع آب زیرزمینی عنوان شده است. انتظار می‌رود این اقدام به بارش‌های شدید پاییزی در این مناطق منجر شود.

دیدگاه محیط زیست: اولویت با مدیریت پایدار آب

برای روشن شدن ابعاد مختلف این فناوری و جایگاه آن در مدیریت بحران آب، دیدگاه فعالان محیط زیست بررسی شد. شینا انصاری، فعال محیط زیست ایرانی، در خصوص تأثیر بارورسازی ابرها بر محیط زیست و راهکارهای اصلی مدیریت منابع آب توضیحاتی ارائه داد:

بارورسازی ابرها در حیطه اختیارات سازمان حفاظت محیط زیست نیست

خانم انصاری تأکید کرد که بارورسازی ابرها در حیطه اختیارات مستقیم سازمان حفاظت محیط زیست نیست. سازمان مذکور بیشتر بر مسائل آلودگی، تنوع زیستی و پایش زیست‌محیطی متمرکز است و از جزئیات فنی، میزان مواد مصرفی و کارایی دقیق این پروژه‌ها به صورت مستمر مطلع نیست، زیرا این موضوع بیشتر در حوزه وزارت نیرو و سازمان‌های متولی آب قرار دارد.

اولویت‌های اصلی سازمان محیط زیست

فعال محیط زیست تأکید کرد که سازمان محیط زیست بر راهکارهای بنیادی، پایدار و در دسترس تمرکز دارد که می‌توانند تأثیرات ماندگارتری بر بحران آب داشته باشند. این راهکارها شامل موارد زیر است:

• مدیریت دقیق مصرف آب: اعمال محدودیت‌های سخت‌گیرانه و نظارت بر بخش‌های پرمصرف، به ویژه کشاورزی.

• جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز از چاه‌ها: مبارزه جدی با حفاری‌های غیرقانونی که منبع اصلی کاهش ذخایر آب زیرزمینی هستند.

• تغییر الگوی کشت: جایگزینی محصولات آب‌بر با محصولات مقاوم به خشکی و کم‌آب‌بر، متناسب با اقلیم هر منطقه.

• توسعه تصفیه‌خانه‌های فاضلاب و بهره‌گیری از آب‌های غیرمتعارف: بازچرخانی و استفاده مجدد از پساب‌ها در صنعت و کشاورزی که فشار را از روی منابع آب شیرین برمی‌دارد.

نقش بارورسازی ابرها در خشکسالی

خانم انصاری تصریح کرد که روش بارورسازی ابرها در صورت کارآمدی، می‌تواند به عنوان یک راهکار مکمل و کمکی مدنظر قرار گیرد. با این حال، وی هشدار داد که نباید انتظار داشت این روش بتواند به تنهایی کمبود شدید آبی کشور را که ناشی از سال‌ها سوءمدیریت و تغییرات اقلیمی است، به طور کامل جبران نماید. اثرگذاری این روش محدود به شرایط خاص جوی و ظرفیت ابر موجود است.

مسئله حق‌آبه تالاب‌ها

در پاسخ به این گمان که بارورسازی ابرها می‌تواند معضل حق‌آبه تالاب‌های خشک شده را حل کند، فعال محیط زیست این تصور را نادرست خواند. حل مشکل تالاب‌ها نیازمند تخصیص پایدار و تضمین شده منابع آب سطحی است. این معضل باید از طریق راهکارهای فنی مانند توسعه تصفیه‌خانه‌ها برای تأمین نیازهای صنعتی و تخصیص مناسب حق‌آبه‌های زیست‌محیطی از سدها حل شود، نه صرفاً با افزایش مصنوعی بارش‌ها.

حل ریشه‌ای بحران کم‌آبی

در حالی که تلاش‌ها برای جبران کمبود آب از طریق فناوری‌هایی مانند بارورسازی ابرها آغاز شده است، متخصصان و فعالان محیط زیست بر این باورند که حل ریشه‌ای بحران کم‌آبی نیازمند اجرای قاطعانه‌تر راهکارهای مدیریتی و اصولی در بخش مصرف و منابع زیرزمینی است.

بارورسازی ابرها یک ابزار تسکینی است، اما تا زمانی که الگوهای کشت، مدیریت برداشت از چاه‌ها و بازچرخانی آب به طور اساسی اصلاح نشوند، کشور همچنان در برابر هرگونه نوسان اقلیمی و خشکسالی‌های آتی آسیب‌پذیر خواهد بود. انتظار بارش شدید پاییزی به دلیل اجرای این طرح، نیازمند همراهی کامل شرایط جوی و ظرفیت ابر است و نمی‌تواند جایگزین مدیریت جامع منابع آب باشد. دولت باید همزمان با اجرای طرح‌های تکنولوژیک، نظارت قاطع بر رعایت الگوی مصرف و جلوگیری از هدررفت آب را در دستور کار قرار دهد تا سال آبی پیش رو با مدیریت پایدارتری سپری شود.