سفرهای اشتراکی در تاکسی‌های آنلاین؛ راهکاری اقتصادی یا چالشی جدید؟

اقتصادآنلاین، مهرین نظری: سفر‌های اشتراکی یا Ride-Pooling به عنوان یک راهکار برای کاهش هزینه سفر و افزایش بهره‌وری ناوگان حمل‌ونقل، ابتدا در اوبر و لیفت شکل گرفت. این مدل در سال ۲۰۱۴ با معرفی سرویس UberPool و سپس Lyft Line به کاربران پیشنهاد شد. هدف اصلی، کاهش تعداد خودرو‌های تک‌سرنشین، کاهش ترافیک و ارائه سفری ارزان‌تر برای مسافران بود. در برخی کشورها، مانند چین، مدل DiDi Express نیز با استقبال گسترده مواجه شد و سفر‌های اشتراکی بخش بزرگی از بازار حمل‌ونقل را به خود اختصاص دادند.

با این حال، اجرای این طرح در برخی کشورها، به دلیل ناهماهنگی در مسیرها، زمان انتظار طولانی و کاهش درآمد رانندگان، با مشکلاتی همراه شد. شرکت‌های تاکسی اینترنتی در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه در دوران همه‌گیری کرونا، ارائه این خدمات را به حالت تعلیق درآوردند و بعد از آن، تنها در برخی مناطق دوباره راه‌اندازی شد.

مزایای سفر‌های اشتراکی؛ کاهش هزینه، بهینه‌سازی و کاهش آلودگی

یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌های اجرای سفر‌های اشتراکی، کاهش هزینه برای مسافران است. در مدل اشتراکی، چند مسافر که مسیر مشابهی دارند، یک تاکسی را به اشتراک می‌گذارند و هزینه سفر بین آنها تقسیم می‌شود. این روش در شرایط افزایش قیمت سوخت و هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی، می‌تواند یک راهکار مقرون‌به‌صرفه باشد.

از دیگر مزایای این مدل می‌توان به کاهش ترافیک شهری و کاهش آلودگی هوا اشاره کرد. با کمتر شدن تعداد خودرو‌های تک‌سرنشین، میزان انتشار گاز‌های گلخانه‌ای کاهش می‌یابد و مصرف سوخت بهینه‌تر می‌شود. این مدل، به‌ویژه در شهر‌هایی که با بحران آلودگی هوا مواجه‌اند، می‌تواند به‌عنوان یک سیاست حمل‌ونقلی مؤثر مورد توجه قرار گیرد.

چالش‌ها و معایب؛ طولانی شدن سفر و نارضایتی کاربران

با وجود مزایا، سفر‌های اشتراکی معایب متعددی نیز دارند که باعث شده برخی کاربران از این مدل استقبال نکنند. یکی از مهم‌ترین مشکلات، طولانی شدن زمان سفر است. از آنجایی که راننده باید چندین مسافر را در طول مسیر سوار و پیاده کند، مسیر سفر می‌تواند غیرمستقیم و پیچیده شود. این موضوع، به‌ویژه در ساعات اوج ترافیک شهری، باعث افزایش زمان رسیدن به مقصد می‌شود. همچنین، مشکلات مربوط به امنیت و حریم خصوصی از دیگر معایب سفر‌های اشتراکی محسوب می‌شوند. بسیاری از کاربران ترجیح می‌دهند در یک خودرو با افراد ناشناس هم‌سفر نشوند.

بررسی اسنپ و تپسی؛ آیا این مدل در ایران موفق بوده است؟

در ایران، دو پلتفرم بزرگ تاکسی اینترنتی، اسنپ و تپسی، سفر‌های اشتراکی را در قالب سرویس‌های مختلف راه‌اندازی کرده‌اند. اسنپ با معرفی سفر اشتراکی و تپسی با معرفی باهمسفر، تلاش کردند مدل سفر اشتراکی را در بازار ایران جا بیندازند. اما آیا این سرویس‌ها توانسته‌اند موفق باشند؟ از نظر اقتصادی، این مدل برای مسافران جذاب است، زیرا هزینه سفر نسبت به سفر‌های اختصاصی ارزان‌تر است. اما در عمل، مشکلاتی مانند تاخیر در رسیدن خودرو، لغو سفر از سوی رانندگان و تغییر مسیر‌های غیرمنطقی، باعث شده برخی از کاربران تجربه خوبی از این مدل نداشته باشند.

از سوی دیگر، رانندگان نیز انگیزه چندانی برای پذیرش این سفر‌ها ندارند. کاهش کرایه سفر، طولانی شدن مسیر و مشکلات ناشی از هماهنگ کردن چندین مسافر در یک خودرو، باعث شده برخی رانندگان از این مدل استقبال نکنند. در نتیجه، برخی از کاربران هنگام درخواست سفر اشتراکی، با پیام «عدم یافتن راننده» مواجه می‌شوند، که نشان‌دهنده چالش‌های این مدل در ایران است.

تحلیل بازار؛ آیا سفر‌های اشتراکی آینده‌ای دارند؟

در بسیاری از کشورها، سفر‌های اشتراکی به‌عنوان راهکاری برای بهینه‌سازی حمل‌ونقل عمومی در نظر گرفته می‌شوند. در ایران نیز، با توجه به افزایش قیمت سوخت و هزینه‌های زندگی، این مدل می‌تواند برای قشر زیادی از جامعه جذاب باشد. اما برای موفقیت آن، پلتفرم‌های تاکسی آنلاین باید چالش‌های اجرایی را برطرف کنند.

برای مثال، بهبود الگوریتم‌های مسیریابی می‌تواند به کاهش زمان سفر کمک کند. همچنین، ارائه مشوق‌های مالی برای رانندگان می‌تواند باعث افزایش پذیرش سفر‌های اشتراکی شود. در کنار این موارد، افزایش امنیت سفر و نظارت بهتر بر رفتار مسافران و رانندگان، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند باعث افزایش اعتماد کاربران به این مدل شود.

سفر‌های اشتراکی یک راهکار اقتصادی و زیست‌محیطی برای مدیریت حمل‌ونقل شهری محسوب می‌شوند، اما اجرای صحیح این مدل نیازمند بهینه‌سازی خدمات و کاهش نارضایتی کاربران و رانندگان است. اسنپ و تپسی به‌عنوان دو پلتفرم اصلی حمل‌ونقل اینترنتی در ایران، با اصلاح ساختار‌های موجود، می‌توانند سفر‌های اشتراکی را به یک گزینه پرطرفدار در سیستم حمل‌ونقل شهری تبدیل کنند.