آتش بس غزه چگونه توسط ترامپ شکست خورد؟/ تاثیر بمباران غزه بر مذاکرات احتمالی تهران و واشنگتن

به گزارش اقتصاد آنلاین، ترامپ چند هفته پیش به دلیل موفقیت در متقاعد کردن اسرائیل و حماس برای پذیرش آتش بس در غزه به خود می‌بالید. در آن زمان "تاکر کارلسون" چهره رسانه‌ای محافظه کار با نخست وزیر قطر مصاحبه کرده بود و هر دوی آنان از توانایی ترامپ برای میانجی گری به منظور حصول آتش بس در غزه ابراز خوشحالی کردند. با این وجود، این تمجید از خود مدت زمان کوتاهی به طول انجامید و اکنون آتش بس به دلیل حملات نظامی اسرائیل علیه غزه لغو شده است. به گفته مقام‌های بهداشتی غزه در جریان حملات روز سه شنبه اسرائیل بیش از ۴۰۰ فلسطینی جانباختند. دولت ترامپ از پیش به اسرائیل برای از سرگیری حمله به غزه چراغ سبز نشان داده بود. نماینده موقت آمریکا در سازمان ملل روز سه شنبه مدعی شد که مسئولیت از سرگیری جنگ در غزه "تنها" بر عهده حماس است.

اکنون هیچ کس به حرف ترامپ احترام نمی‌گذارد

سایت تحلیلی "میدل ایست‌ای" در گزارشی اشاره کرده که تحلیلگران و دیپلمات‌های عرب می‌گویند که از سرگیری حملات گسترده اسرائیل بدان معناست که ترامپ در ترویج این روایت که ایالات متحده می‌تواند اسرائیل متحد خود را کنترل کند شکست خورده است. ترامپ پیش از این می‌خواست چهره یک "کلانتر جدید در شهر" را از خود به نمایش بگذارد. هاله "مرد قدرتمند" ترامپ در رابطه با نوار غزه پس از آن شکل گرفت که رسانه‌های اسرائیلی فاش ساختند که "استیو ویتکاف" فرستاده ترامپ، نتانیاهو را تحت فشار قرار داده تا حتی پیش از روی کار آمدن ترامپ با آتش بس غزه موافقت کند. در ماه‌های پس از آن، زمانی که ترامپ طرحی را برای "تسلط بر نوار غزه" و آواره کردن اجباری ساکنان فلسطینی آن منطقه به اردن و مصر تأیید کرد، این موضوع باعث وحشت در میان متحدان عرب آمریکا شد. حتی مقام‌های ارشد آمریکایی چه رسد به رهبران کشور‌های عربی نیز در این باره گمانه زنی می‌کردند که آیا ترامپ واقعا در مورد طرحش جدی است یا آن که این ایده صرفا یکی از مهارت‌های او برای مذاکرات در راستای ترغیب کشور‌های نفت خیز خلیج فارس به ارائه طرحی متقابل برای بازسازی نوار غزه بوده است.

اختلاف نظر درون حلقه اطرافیان ترامپ

در این میان، حتی در حلقه اطرافیان ترامپ نیز اختلاف نظر درباره تفسیر ایده او در مورد غزه ایجاد شده بود. "لیندسی گراهام" سناتور جمهوری خواه یکی از نزدیک‌ترین متحدان ترامپ گفته بود که ایالات متحده هیچ علاقه‌ای به آواره کردن فلسطینیان و اشغال غزه ندارد. با این وجود، به نظر می‌رسید که ایده ترامپ همان ایده‌ای بوده که "جارد کوشنر" داماد و مشاور سابقش مطرح کرده بود. این ایده واژه به واژه منطبق با گفته‌های یک پروفسور ناشناخته اسرائیلی بود که مدعی شد در همکاری با کوشنر نقشه‌ای برای تبدیل منطقه ویران شده غزه به استراحتگاه آواره کردن فلسطینیان به مصر را دارد.

تلاش رهبران عربی برای منصرف کردن ترامپ از ایده هایش درباره غزه 

ملک "عبدالله دوم" پادشاه اردن در متقاعد کردن ترامپ به کنار گذاشتن ایده‌اش پیش قدم شد. "میدل ایست آی" فاش کرده بود که در جریان بازدید ملک "عبدالله دوم" از کاخ سفید در ماه فوریه، او به طور علنی از ترامپ تمجید به عمل آورد، اما پشت در‌های بسته به او هشدار داده بود که اجرای طرحش به "افراط گرایی مذهبی" دامن خواهد زد. پس از آن سفر مقام‌های کشور‌های عربی گردهم آمدند تا طرحی را برای غزه پس از جنگ تهیه کنند.

دیپلمات‌های مطلع به "میدل ایست آی" گفته‌اند که مصر این مسیر را رهبری کرد، زیرا آن کشور از سال‌ها پیش تجربه عمیقی در بازسازی غزه در جریان منازعات قبلی داشته است. هم چنین، سرویس‌های اطلاعاتی مصر با رهبران حماس از جمله اعضای گردان‌های قسام وارد رایزنی شدند تا آنان را متقاعد سازند که سلاح‌های شان را بر زمین بگذارند. هم چنین، دولت مصر با دولت‌های حاشیه خلیج فارس که نفت خیز هستند در ارتباط بوده تا آنان را متقاعد به صرف هزینه برای بازسازی غزه کند. مصر اوایل ماه جاری طرحی ۵۳ میلیارد دلاری برای بازسازی نوار غزه منتشر کرد. در آن طرح اشاره‌ای به جزئیات آن که چه کسی مسئولیت تامین مالی بازسازی را برعهده خواهد گرفت، صورت نگرفته بود. با این وجود، در آن طرح از تشکیلات خودگردان فلسطین خواسته شده بود بر غزه حکمرانی کند و این ایده مطرح شده بود که یک نیروی امنیتی آموزش دیده توسط اردن و مصر اداره امور مرتبط با حوزه امنیت در غزه را برعهده گیرد. منتقدان این طرح در اسرائیل و آمریکا گفتند که طرح چندان در قبال حماس سخت گیرانه نیست. هم چنین، آن طرح خواستار ساخت یک بندر و فرودگاه جدید در نوار غزه شده بود که در‌ها را برای استقرار نیرو‌های حافظ صلح سازمان ملل در منطقه محصور غزه و کرانه باختری اشغالی باز می‌کرد. مقام‌ها و تحلیلگران آمریکایی می‌گویند آن طرح از آن دست پروژه‌های بین المللی بزرگی بود که اسرائیل از حمایت از آن نفرت دارد. اسرائیل آن طرح را کاملا رد کرد. دولت ترامپ نیز در قبال آن موضع صریحی اتخاذ نکرد. سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات متحده آن طرح را رد کرد. با این وجود، "ویتکاف" با اطمینان خاطر گفته بود که طرح مذکور "مبنای تلاش‌ها برای بازسازی" خواهد بود. ترامپ اعلام کرده بود که پس از اعلام این طرح هیچ فلسطینی‌ای از نوار غزه اخراج نخواهد شد.

مذاکرات آمریکا و حماس 

تصمیم اسرائیل برای از سرگیری یکجانبه خصومت‌ها در نوار غزه، از جمله در آغاز ماه مارس با خفه کردن مسیر‌های تدارکات به نوار غزه در ماه رمضان و سپس قطع برق و در نهایت با حملات نظامی، چشم انداز غزه را تیره و تار ساخته است. "ویتکاف" پیش از این توانسته بود نتانیاهوی کینه توز را متقاعد کند که با آزادی اسرای فلسطینی از سوی اسرائیل در ازای آزادی گروگان‌های اسرائیلی موافقت کند، اما به نظر می‌رسد قدرت متقاعدسازی او در همین جا متوقف شد. او تلاش کرد تا با ارائه طرحی برای حماس به منظور آزادی ۲۷ اسیر زنده باقی مانده در غزه در ازای تمدید آتش بس موقت، به بن بست بر سر آتش بس غزه رسیدگی کند. اسرائیل از این پیشنهاد استقبال کرد، اما حماس اصرار داشت که مرحله دوم آتش بس اجرا شود. ترامپ موضع تندی علیه حماس اتخاذ کرد. او در اوایل ماه جاری هشدار داد که اگر حماس گروگان‌های اسرائیلی را آزاد نکند، فلسطینیان جان شان را از دست خواهند داد. او هشدار داد که در صورت عدم آزادی گروگان‌های اسرائیلی از سوی حماس "حهنمی" به پا خواهد شد. در همان زمان، به نظر می‌رسید که ترامپ معامله گر مایل به سازش با حماس است. او موافقت کرد که "آدام بولر" نامزدش برای امور گروگان‌ها به طور مستقیم با نمایندگان حماس در دوحه در قطر ملاقات کند. این دیدار در حالی انجام شد که حماس در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا قرار دارد. این نشست توسط رسانه‌های اسرائیل فاش شد و خشم راستگرایان اسرائیلی را برانگیخت. پس از آن، کاخ سفید اعلام کرد که "بولر" با نمایندگان حماس دیدار داشت تا در مورد آزادی یک گروگان آمریکایی باقی مانده در دست حماس مذاکره کند. با این وجود، بولر به طور علنی گفته بود که او درباره آتش بس پنج ساله تا ده ساله با حماس بحث کرده تا از غیر نظامی شدن غزه اطمینان حاصل کند. بولر گفته بود که آن مذاکرات سازنده بود. این اظهارنظر سبب شد تا لو روز جمعه از مقامش استعفا دهد. 

فقدان اراده سیاسی رهبران کشور‌های عربی 

تحلیلگران می‌گویند به دلیل فقدان اراده سیاسی رهبران عضو اتحادیه عرب در مورد غزه پس از جنگ و هم چنین، به دلیل لو رفتن موضوع ملاقات نماینده دولت ترامپ با مقام‌های حماس، اسرائیل اکنون به جنگ بازگشته است. 

"میدل ایست‌ای" با اشاره به این که از سرگیری حملات در عرصه سیاست داخلی اسرائیل به نفع نتانیاهو تمام شده، می‌نویسد:" ایتامار بن‌گویر" وزیر امنیت ملی سابق دولت نتانیاهو روز سه شنبه اعلام کرد که به دنبال استعفایش در اعتراض به آتش بس ژانویه، با مشاهده حملات اخیر اسرائیل علیه غزه بار دیگر به کابینه دولت ائتلافی اسرائیل باز می‌گردد. تحلیلگران می‌گویند از سرگیری حملات اسرائیل بازتاب دهنده شکست دولت‌های عربی به ویژه مصر قطر و عربستان سعودی در متقاعد کردن ترامپ به پذیرش این استدلال است که نتانیاهو مانعی بر سر راه اجرایی شدن اهداف شخص اوست".

آیا حملات هوایی اسرائیل به غزه به معنای پایان یافتن توافق آتش بس است؟

در همین حال، سایت تحلیلی "کانورسیشن" در مقاله‌ای درباره چرایی فروپاشی توافق آتش بس در غزه می‌نویسد:"رخداد‌های روز‌های اخیر به معنای پایان آتش‌بس دو ماهه است که جنگ بی‌پایان اسرائیل علیه غزه را متوقف ساخت. مرحله نخست آتش بس شش هفته‌ای، پس از مبادله گروگان‌های حماس با برخی از اسرای فلسطینی در زندان‌های اسرائیل به طور رسمی در تاریخ یکم مارس پایان یافت. گذار به مرحله دوم اجرای آتش بس عملا امکان پذیر نبود. "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر اسرائیل که با فشار از سوی گروه‌های راست تندرو در داخل و نزدیک به دولت خود در اسرائیل مواجه بود و با توجه به این که کماکان متعهد به نابودی حماس است، هرگز خروج کامل اسرائیل از غزه و باقی ماندن حماس در نوار غزه را نمی‌پذیرفت. حماس نیز خروج از نوار غزه را نپذیرفت و هیچ گونه چشم اندازی برای توافق بر سر آلترناتیو یا بدیل سیاسی بعدی که اداره امور غزه را برعهده گیرد، وجود نداشت. علاوه بر آن، نتانیاهو که از سوی خانواده‌های ۵۹ گروگان باقی‌مانده نیز تحت فشار قرار گرفته بود تا مرحله نخست آتش بس را تمدید کند تا گروگان‌ها چه مرده و چه زنده به اسرائیل بازگردانده شوند. با این وجود، حماس که آخرین اهرمش حفظ گروگان‌ها بود خواستار اجرای مرحله دوم آتش بس شد". 

برنامه بلندمدت اسرائیل برای غزه چیست؟

این سایت تحلیلی درباره برنامه احتمالی اسرائیل در قبال غزه می‌نویسد:" در حال حاضر برنامه بلندمدتی وجود ندارد. نتانیاهو برای فرار از قید و بند‌های سیاسی خود به بازگرداندن کوتاه مدت گروگان‌ها نیاز دارد. جناح راست اسرائیل و شخص "دونالد ترامپ" ممکن است غزه خالی از سکنه و تحت حاکمیت نظامی اسرائیل را در ذهن داشته باشند. با این وجود، این بلندپروازی‌ها با ادامه مرگ غیر نظامیان در غزه و ویرانی آن منطقه به حالت تعلیق در خواهند آمد. آن چه تحت الشعاع قرار گرفته امکان طرحی بلندمدت در کرانه باختری است، جایی که اسرائیل عملیات نظامی را تشدید کرده و خشونت‌ها در حال افزایش است. در حالی که جهان نظاره گر تحولات غزه است، این احتمال وجود دارد که اسرائیلی‌ها به دنبال گسترش و تحکیم اشغالگری خود از طریق شهرک سازی در چارچوب برنامه‌ای باشند که معادل الحاق سرزمینی خواهد بود". 

واکنش احتمالی ترامپ به شکست توافق آتش بس چه خواهد بود؟ 

"کانورسیشن" معتقد است که ترامپ اکنون خوشحال است که افتخار حصول مرحله نخست آتش بس را به نام خود ثبت کرد. این سایت می‌نویسد:"از آنجایی که امکان اجرای مرحله دوم آتش بس وجود نداشت ترامپ فانتزی خود برای تبدیل غزه به استراحتگاه خاورمیانه و نصب مجسمه طلایی اش در مرکز شهر غزه را کنار گذاشت. اکنون او راضی خواهد شد که حماس را به دلیل شکست آتش بس سرزنش کند". 

آیا حمله به انصارالله در یمن ارتباطی به شکست آتش بس غزه دارد؟ 

"کانورسیشن" با مرتبط دانستن شکست آتش بس غزه با تصمیم ترامپ برای حمله به مواضع انصارالله در یمن می‌نویسد:" حملات هوایی حداقل تا حدی صحبت ترامپ با مردم آمریکاست. او گاهی اوقات به عنوان یک "صلح‌ساز" ظاهر می‌شود، اما از بازی در نقش یک مرد سرسخت لذت می‌برد. به طور خاص، در برهه زمانی فعلی که مسائل اقتصادی و هرج و مرج ناشی از اقدامات "ایلان ماسک" در مقام ریاست وزارت "کارآمدی" دولت ممکن است محبوبیت او را کاهش دهد، ترامپ می‌تواند با بمباران در خارج از کشور حمایت کسب کند. در عین حال، ترامپ ترفند استاندارد خود را در قبال مقام‌های ایرانی به کار گرفته است:"به من فرصت اجرای "هنر معامله" را بدهید وگرنه "زندگی را برای تان جهنم خواهم کرد". حمله مستقیم احتمالی به تهران پیامد‌هایی در سراسر خاورمیانه خواهد داشت. علیرغم آن که ایران در سال گذشته دچار خساراتی شده است، اما هنوز از توانایی ضربه زدن به منافع آمریکایی‌ها در منطقه برخوردار است. در این میان، ترامپ گزینه کم هزینه یعنی حمله علیه منافع انصارالله گروه نزدیک به ایران در یمن را انتخاب کرده است. برخی از مقام‌های دولت ترامپ از این اقدام به عنوان راهی برای اعمال فشار بر ایرانی‌ها پیش از هر گونه گفتگوی احتمالی در مورد برنامه هسته‌ای تهران حمایت می‌کنند. برخی دیگر این اقدام را به عنوان بخشی از حمایت از اسرائیل در بحبوحه جنگ بی پایان در غزه تفسیر کرده و برخی دیگر آن را اقدامی برای تقویت موضع عربستان سعودی و امارات قلمداد می‌کنند". 

وضعیت فعلی برای توافق هسته‌ای جدید با ایران چه معنایی خواهد داشت؟

"کانورسیشن" با اشاره به چشم انداز توافق احتمالی تازه ایران و آمریکا در بستر تحولات اخیر منطقه می‌نویسد:"برخی از مشاوران ترامپ ممکن است بر این باور باشند که می‌توانند با استفاده از به اصطلاح پُتک در یمن ایران را به پای میز مذاکره بکشانند و از فرصت عکس گرفتن ترامپ با مقام‌های عالی رتبه ایرانی استفاده کنند. با این وجود، به نظر می‌رسد رویای آنان محقق نخواهد شد. ایده ایران برای گفت‌و‌گو‌های منتهی شده به برجام مبتنی بر فرآیند محتاطانه‌ای بود که با اقدامات اعتمادساز هر دو طرف آغاز شد. با این وجود، رویکرد فعلی ایالات متحده مبتنی بر بمباران و جنجال عملا شرایط را تغییر داده و امکان تکرار آن فرایند را ناممکن ساخته است".