تلاش برای بقا در کوبا/ ملتی بین دو تیغه تحریم و ناکارآمدی دولت

به گزارش اقتصاد آنلاین، نشریه چپگرای آمریکایی "نیشن" در گزارشی مفصل به زندگی در کوبای تحت تحریم آمریکا پرداخته است. در این گزارش اشاره شده که کوبا به شدت از سوء مدیریت داخلی رنج می‌برد و تحریم‌های آمریکا نیز عاملی خارجی محسوب می‌شوند که این وضعیت ناگوار را تشدید کرده‌اند.

حقوق بازنشستگی‌ای که کفاف خرید دو بطری روغن پخت و پز را هم نمی‌دهد

این نشریه به زندگی مردم کوبا پرداخته تا دیدی بهتر از وضعیت آن کشور ارائه دهد. خبرنگار "نیشن" به سراغ "جرمینارس کاردرو خسپدس" یک بازنشسته کوبایی در شرق کوبا در نقطه‌ای رفته که کشاورزان به کاشت و برداشت دانه‌های قهوه می‌پردازند. "نیشن" می‌نویسد:"اینجا نقطه‌ای است که شورشیان تحت رهبری "فیدل کاسترو" شورش مسلحانه سال ۱۹۵۹ میلادی را سازماندهی کردند. "کاردرو" ۸۹ ساله در زمینی خارج از سانتیاگو دومین شهر بزرگ کوبا کار می‌کرد. او پنج فرزند و پانزده نوه دارد. او با حقوق بازنشستگی ۱۵۵۰ پزو در ماه از یک تعاونی کشاورزی بازنشسته شد. کاردرو پیش‌تر می‌توانست با این حقوق زندگی ناچیزی را سپری کند، اما اکنون درآمدش کفاف خرید دو بطری روغن پخت و پز را هم نمی‌دهد. نوه ۴۰ ساله ساله او که مربی تربیت بدنی است می‌گوید:" دو سال پیش این مرد که حتی یک روز در زندگی‌اش مریض نشده بود غش کرد. پزشکان گفتند که او نیاز فوری به پیس میکر (ضربان ساز) برای قلبش دارد. با این وجود، در آن زمان کمبود ملی ضربان ساز قلب در کوبا وجود داشت. تنها گزینه‌ای که وجود داشت این بود که دستگاه ضربان سازی را از داخل بدن بیماری که به دلایل دیگری فوت کرده بود بردارند، آن را استریل کنند و در بدن پدربزرگم قرار دهند. با این وجود، آن ضربان ساز تنها دو سال از عمر باتری درونش باقی مانده بود. کمبود چنین وسایل اولیه نجات دهنده‌ای یکی از پیامد‌های بالقوه کُشنده سیاست‌های سخت گیرانه ایالات متحده در قبال کوبا در چند سال اخیر بوده بوده‌اند. "باب شوارتز" مدیر اجرایی Global Health Partners، یک سازمان غیرانتفاعی مستقر در نیویورک که به منظور خرید تجهیزات پزشکی و دارو برای کوبا پول جمع‌آوری می‌کند می‌گوید به دلیل تحریم‌ها از جمله تصمیم "دونالد ترامپ" رئیس جمهور آمریکا در سال ۲۰۲۱ برای قرار دادن نام کوبا در فهرست کشور‌های حامی تروریسم تولیدکنندگان آمریکایی دستگاه‌های ضربان‌ساز به مقصد کوبا را نمی‌فروشند. در عین حال، اقتصاد در حال سقوط کوبا مانع از خرید ضربان ساز‌های کافی از سایر کشور‌ها شده است. اکنون افرادی مانند کاردرو رنج می‌برند. "خوزه کارلوس لوپز مارتین" مدیر مرکز قلب و عروق و جراحی قلب و عروق در سانتیاگو می‌گوید که تعداد افراد منتظر در فهرست انتظار برای دریافت ضربان ساز در سانتیاگو به ۱۱۲ نفر افزایش یافته است. "کاردرو" اخیرا دوباره احساس ناخوشی کرده بود تقریبا در زمانی که قرار بود باتری ضربان ساز در مدت زمان دو ساله به پایان برسد. با این وجود، او خوش شانس بود، زیرا Global Health Partners و یک سازمان غیردولتی اروپایی کارزاری را برای خرید هزاران دستگاه ضربان ساز در خارج از ایالات متحده راه اندازی کرده بودند که یکی از آن دستگاه‌ها به "کاردرو" رسید. دستگاه جدید در صبحی در یکی از روز‌های اواسط ماه دسامبر گذشته در بدن او قرار داده شد. به طور تصادفی تاریخ ۱۷ دسامبر دهمین سالگرد توافق اعلام شده توسط "باراک اوباما" رئیس جمهور اسبق ایالات متحده و "رائول کاسترو" رئیس جمهور کوبا برای آغاز روند عادی سازی روابط دو کشور بود".

 

وضعیت فعلی کوبا از چه زمانی آغاز شد؟

"نیشن" با بررسی وضعیت فعلی کوبا در سایه روابط تیره و تار آن کشور با آمریکا می‌نویسد:"کوبا از زمانی که "دوایت آیزنهاور" رئیس جمهور اسبق آمریکا تحریم‌های اولیه را علیه آن کشور در سال ۱۹۶۰ اعمال کرد و "جان اف کندی" رئیس جمهور بعدی آمریکا در سال ۱۹۶۲ میلادی آن تحریم‌ها را گسترش داد و یک سال بعد ممنوعیت سفر را اعمال کرد، برای مقابله با مشکل در سفر اتباع اش به آمریکا و تجارت با آن کشور با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کرده است. کوبا راه‌هایی هایی برای کاستن از آسیب‌های ناشی از تحریم‌های اقتصادی آمریکا پیدا کرد. کوبا ابتدا این کار را با کسب حمایت از سوی اتحاد جماهیر شوروی تا زمان فروپاشی آن رژیم در سال ۱۹۹۱ میلادی و سپس با دریافت یارانه‌های نفتی از ونزوئلا و صدور مجوز فعالیت محدود شرکت‌های خصوصی در سیستم سوسیالیستی خود انجام داد. با این وجود، این اقدامات برای رفع مشکلات کوبا کافی نبوده‌اند. تصمیم ترامپ در ابتدای دوره اول ریاست جمهوری خود به منظور لغو سیاست تعامل اوباما و سخت گیری بیش‌تر در قبال کوبا و سپس قرار دادن نام آن کشور در فهرست تروریسم همزمان با فروپاشی اقتصاد ونزوئلا و مشکلات مدیریت اقتصادی داخلی در کوبا باعث تشدید مشکلات گسترده در آن کشور شد. ترامپ با اعلام اولین دور تحریم‌های خود در سال ۲۰۱۷ میلادی گفته بود:"ما دیگر در برابر ظلم کمونیستی سکوت نخواهیم کرد". این در حالیست که دولت "اوباما" سیاست خود برای کاهش محدودیت‌های اعمال شده بر کوبا را برپایه منطق متفاوتی از منطق ترامپ استوار کرده بود: دهه‌های تحریم و فشار دوره جنگ سرد مانع از اصلاحات سیاسی در کوبا شده بود. از دید اوباما کاهش تحریم‌ها راه بهتری برای ترویج ارزش‌های آمریکایی در کوبا و آغاز گشایش فضا در آن کشور بود. بایدن نیز چنین باوری داشت. او در سال ۲۰۲۲ میلادی گام هایی، چون کاهش محدودیت‌های اعمال شده از سوی ترامپ در مورد ارسال حواله توسط کوبایی‌های مقیم آمریکا به خانواده‌های شان در کوبا را برداشت. هم چنین، او محدودیت‌های سفر به کوبا را کاهش داد. با این وجود، بایدن برای حذف نام کوبا از فهرست تروریسم آمریکا تا شش روز پیش از پایان دوره ریاست جمهوری اش کاری انجام نداد. عدم اقدام بایدن در این باره احتمالا به دلیل سرکوب اعتراضات خیابانی گسترده در کوبا توسط حکومت آن کشور در جولای ۲۰۲۱ میلادی بود. بایدن می‌ترسید که خروج نام کوبا از فهرست تروریسم به عنوان پاداشی به حکومت کوبا قلمداد شود. از میان تمام محاصره‌های تقویت شده توسط ترامپ و تا حد زیادی توسط بایدن، نامگذاری کوبا به عنوان یک کشور حامی تروریسم (همراه با کره شمالی، ایران و سوریه) شاید مهم‌ترین آن‌ها باشد. دولت ترامپ دو دلیل برای قرار دادن نام کوبا در آن فهرست بیان کرد: نخست خودداری آن کشور از استرداد چریک‌های کلمبیایی و دوم پناه دادن به فراریان آمریکایی درگیر در خشونت‌های سیاسی در اوایل دهه ۱۹۷۰. این نامگذاری در فهرست تروریسم باعث شده تا ده‌ها بانک خارجی و شرکت‌های چند ملیتی از مشارکت در معاملات مربوط به کوبا خودداری ورزند. هم چنین، در زمان ریاست جمهوری بایدن ایالات متحده برای اولین بار اجرای یکی دیگر از پیامد‌های قرار گرفتن در فهرست تروریسم کوبا را آغاز کرد: گردشگران ده‌ها کشور به ویژه کشور‌های اروپایی در صورت سفر به کوبا امتیاز خود را برای بازدید بدون نیاز به دریافت ویزا از ایالات متحده از دست دادند. مسافرانی که می‌خواستند دسترسی خود به ایالات متحده حفظ کنند باید از خود می‌پرسیدند آیا سفر کوبا ارزش مواجهه با این زحمت و محدودیت‌ها برای سفر به آمریکا را دارد یا خیر. بر اساس آمار دولت کوبا تعداد مسافران سفر کرده به کوبات از هفت کشور برتر اتحادیه اروپا از ۷۳۰۰۰۰ نفر در سال ۲۰۱۹ به ۳۲۴۰۰۰ نفر در سال ۲۰۲۳ میلادی کاهش یافته است. سایر اقداماتی که ترامپ در دره نخست ریاست جمهوری اش تحمیل کرد و بایدن آن را حفظ نمود به طور مشابه کوبا را از پول نقد، کالا و سرمایه‌گذاری خارجی محروم ساخت. ایالات متحده کشتی‌های حامل نفت ونزوئلا را به کوبا تحریم می‌کند، تولیدکنندگان را از ارسال کالا‌های حاوی بیش از ۱۰ درصد محتوای آمریکایی به کوبا منع می‌کند و اجازه شکایت در دادگاه‌های آمریکایی برای سرمایه گذاران خارجی که دارایی‌هایی شان در طول انقلاب کوبا مصادره شده را می‌دهد".

 

کشوری غرق در خاموشی‌های مکرر برق و ناتوانی در واردات مواد غذایی

"نیشن" با اشاره به این که چنین وضعیتی باعث شده تا کوبا قادر به واردات مواد غذایی، خوراک دام و کود کافی برای حمایت از کشاورزی داخلی خود نباشد می‌افزاید:"هم چنین، فقدان سوخت برای راه اندازی نیروگاه‌های قدیمی منجر به خاموشی‌های گسترده مکرر در کوبا شده است. کوبا قادر نیست مواد مورد نیاز برای حمایت از تولید داروی داخلی و تجهیزات پزشکی را وارد کند. هم چنین، کوبا به دلیل فقدان درآمد ارزی قادر نیست بذر، کود و تجهیزات مورد نیاز را خریداری کند. در نتیجه، کوبا تمام تخم مرغ هایش را در سبد گردشگری قرار داده و نتوانسته منابع درآمدی خود را تنوع بخشد. کوبا قادر نبوده در نوسازی کشاورزی سرمایه گذاری کند و یا به کشاورزان انگیزه بیش تری برای تولید محصول ارائه دهد. کمبود در کوبا در همه جا مشهود است. در فروشگاه‌ها اکثر غرفه‌ها خالی هستند. کمبود تخم مرغ، شیر و گوشت وجود دارد. وقتی سبد کوچک جیره بندی غذایی دولت از راه می‌رسد کمبود برنج و روغن پخت و پز در آن احساس می‌شود. خاموشی‌ها و قطعی مکرر برق هر چند روز یکبار به ویژه در مناطق دورتر از هاوانا پایتخت کوبا رخ می‌دهد. رانندگان کوبایی اغلب بیش از ۱۲ ساعت در پمپ بنزین منتظر می‌مانند و میزان محدودی بنزین دریافت می‌کنند. طبق گزارش دولت کوبا کمبود حدود ۱۴ هزار اتوبوس برای ناوگان حمل و نقل عمومی آن کشور وجود دارد. کمبود تجهیزات بهداشتی فراتر از ضربان ساز‌ها است. کمبود دارو و تجهیزات بدان معناست که عمل‌های جراحی در کوبا به تعویق می‌افتند. "لوپز مارتین" متخصص قلب و عروق در کوبا می‌گوید:"محدودیت‌ها شدید هستند. برای مثال، در فهرست انتظار برای عمل جراحی قلب و عروق در سانتیاگو حدود ۳۰۰ نفر منتظر هستند". به گفته دولت کوبا در سال گذشته در سراسر آن کشور در فهرست انتظار بیش از ۸۶۰۰۰ نفر از جمله نه هزار کودک نام شان برای انجام جراحی‌های مختلف ثبت شده بود. محموله ۱.۹ میلیون دلاری دارو بیش از دو ماه قادر به ارسال به کوبا نبوده، زیرا فرستنده‌ها از تراکنش‌های مربوط به کوبا به دلیل ترس از مواجهه با مجازات‌های نقض تحریم آن کشور از سوی آمریکا خودداری می‌ورزند. "یوهانا تابلادا" معاون مدیر کل روابط ایالات متحده در وزارت امور خارجه کوبا می‌گوید:"هدف دولت‌های ترامپ و بایدن تغییر رژیم بود، اما آنان در دستیابی به این هدف شکست خورده‌اند. در این میان، اما آنان در صدمه زدن به مردم کوبا در سطحی موفق بوده‌اند که پیش از این سابقه نداشته است".

 

فرار کوبایی‌ها از کشورشان در نتیجه کمبود‌ها

"نیشن" در ادامه گزارش با اشاره به فرار جمعی کوبایی از کشورشان به دلیل کمبود‌ها می‌نویسد:"محرومیت در میان بسیاری از کوبایی‌ها بسیار زیاد است. بیش از یک میلیون کوبایی تقریبا ۱۰ درصد از جمعیت آن کشور در سالیان اخیر کوبا را ترک کرده‌اند. "تابلادا" می‌گوید که این بزرگترین مهاجرت از زمان وقوع انقلاب در آن کشور بوده است. براساس آمار گمرکات و حفاظت مرزی ایالات متحده حدود ۶۷۰۰۰۰ نفر از این مهاجران سعی کردند از مرز ایالات متحده عبور کنند. ۱۱۰۰۰۰ کوبایی دیگر از طریق برنامه آزادی مشروط بشردوستانه دولت بایدن وارد این کشور شدند. ما به سراغ "نولبرتو مورنو بورخاس" ۶۰ ساله می‌رویم که تا چند سال پیش مهندس متالورژی در یک کارخانه نیکل بود. او امروز تور لیدر است و به گردشگران خدمات گردشگری و بازدید از هاوانا را ارائه می‌دهد. او برای هر سواری در خودرو و ارائه توضیحات درباره شهر ۲۰ دلار دریافت می‌کند. او درآمد خود را با صاحب خودرو که یک کارآفرین جوان است تقسیم می‌کند. "مورنو" می‌گوید:"به نظر من این یک جنگ به راه انداخته شده از سوی ایالات متحده علیه کوبا است. این جنگ صدمات زیادی را نه به رهبران این کشور و نه به طبقات بالایی جامعه بلکه به فقیرترین کوبایی‌ها وارد ساخته است". بر اساس گزارش‌ها به نقل از ارقام رسمی تعداد مسافران بین‌المللی به کوبا بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته و از رکورد ۴.۷ میلیون در سال ۲۰۱۸ میلادی به ۲.۲ میلیون در سال گذشته رسید. براساس گزارش دولت کوبا تعداد بازدیدکنندگان آمریکایی از اوج ۶۳۸۰۰۰ نفر در سال ۲۰۱۸ میلادی به ۱۶۳۰۰۰ نفر در سال ۲۰۲۳ کاهش یافت و تنها ۱۲۹۰۰۰ آمریکایی در سال ۲۰۲۴ میلادی از آن کشور بازدید بعمل آورده‌اند. گردشگری یکی از سه منبع اصلی درآمد کوبا پیش از پاندمی کووید بود. منبع دیگر درآمد کوبایی‌ها ارسال حواله از سوی اعضای خانواده شان در خارج از کوبا می‌باشد. منبع سوم درآمدی کوبا اعزام هزاران پزشک کوبایی برای خدمت به کشور‌های دیگر است. هر آن چه به گردشگری کوبا آسیب وارد سازد نه تنها بسیاری از کوبایی شاغل در حوزه گردشگری را فقیر می‌سازد بلکه موجودی ذخیره صندوق ملی کوبا برای خرید کالا‌های حیاتی از خارج از کشور مانند غذا، سوخت و دارو را نیز کاهش می‌دهد. "مورنو" دست در جیبش می‌کند تا بسته‌های قرص‌های فشار خون و ویتامین ث و داروی معده‌ای که برای پدرش که به تازگی عمل کرده را نشان دهد. او می‌گوید نتوانسته بود این دارو‌ها را در داروخانه‌های دولتی پیدا نکرد اما توانست آن را در خیابان و با قیمت بسیار بالاتر خریداری کند".

 

دولت کوبا در وضعیت ایجاد شده چه تقصیری دارد؟

"مورنو" می‌گوید دولت کوبا خود مقصر بخش عمده‌ای از مشکلات ایجاد شده است. او می‌گوید:"مقام‌های کوبایی نگرش مبهمی در قبال کسب و کار‌های خصوصی دارند. آنان در برهه‌هایی از زمان محدودیت‌ها را کاهش داده و سپس آن را تشدید می‌کنند. سیستم کوبا خوب کار نمی‌کند. با این وجود، دولت آمریکا حق ندارد به کشوری که چنین سیستم ناکارآمدی دارد از طریق اعمال تحریم‌ها حمله کند. در نهایت، آسیب پذیرترین بخش‌های جامعه از این تحریم‌ها آسیب می‌بینند". بخش خصوصی ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کوبا را تشکیل می‌دهد و تنها ۳۵ درصد از کارگران کوبایی را استخدام می‌کند. "فرناندز" اقتصاددانی که پیش از پاندمی کووید استاد دانشگاه هاوانا بوده می‌گوید:"سیاست‌های آمریکا ظاهرا با هدف مجازات دولت و کمک به مردم کوبا وضع شده‌اند. با این وجود، شما نمی‌توانید دولت را از مردم کوبا تفکیک کنید. اگر به دولت فشار می‌آورید نمی‌توانید بگویید که می‌خواهید به مردم کوبا کمک کنید. رهبران سیاسی و نظامی کوبا شخصا از تاثیر تحریم‌ها مصون هستند. این محدودیت‌ها بر مردم واقعی کوبا تاثیر می‌گذارند". برخی از کارآفرینان امید خود را از دست می‌دهند، مغازه‌ها را تعطیل کرده و کشورشان را ترک می‌کنند. "رینالدو سوارز" یک هتلدار کوبایی می‌گوید ناتوانی در سرو تخم مرغ برای وعده صبحانه یک شرمساری برای او در میزبانی از گردشگران است. او می‌گوید:"آن چه در حال رخ دادن است مهندسی بقای روزانه می‌باشد. ناگهان تخم مرغی وجود ندارد. پس از آن برق قطع می‌شود. سپس آب قطع می‌شود. سپس دستمال توالت کمیاب می‌شود. هر روز تلاشی است برای زنده نگه داشتن چیزی که به آن اهمیت می‌دهید". "مارگو مونتویا لاهرا" ۶۴ ساله می‌گوید که گاهی اوقات در دریافت مستمری ۱۶۰۰ پزوی خود با مشکل مواجه می‌شود، زیرا دستگاه عابر بانک هنگام قطع برق کار نمی‌کند. بر اساس آمار‌های دولتی تورم کوبا در سال ۲۰۲۳ میلادی ۲۵ درصد افزایش یافت. قیمت روغن پخت و پز ۸۰۰ پزو، یک بسته اسپاگتی ۳۳۰ پزو، یک قوطی لوبیا ۴۶۰ پزو و یک پوند برنج ۱۸۰ پزو است. "ریکاردو تورس" اقتصاددان کوبایی الاصل در دانشگاه آمریکایی که از منتقدان مدل اقتصادی کوبا است می‌گوید:"من بسیار نگران هستم، زیرا اوضاع برای کوبا بسیار سخت‌تر خواهد شد. ترامپ و مارکو روبیو؟ این بدترین کابوس برای کوبا است".