چرا آسیایی‌ها عاشق طلا هستند؟

به گزارش اقتصاد آنلاین، نشریه اکونومیست در گزارشی به بررسی دلایل علاقه مردمان قاره آسیا به طلا پرداخته است. این نشریه در گزارش خود آورده است: تابلویی در مقابل شعبه‌ی مرکزی فروشگاه تانی‌شک (Tanishq)، بزرگ‌ترین خرده‌فروش جواهرات هند در مرکز بمبئی، نوشته است: قیمت‌های رو به افزایش طلا مانع خرید جواهرات عروسی‌تان شده؟ رویای خود را بدون پرداخت هزینه محقق کنید. این تبلیغ، رویدادی را معرفی می‌کند به نام جشن مبادله، که در آن می‌توانید طلای قدیمی را با جواهرات نو عوض کنید.

در حالی که دونالد ترامپ در اوایل همین ماه تعرفه‌های سنگینی علیه بخش بزرگی از جهان وضع کرد، قیمت طلا که پیش از آن هم روند صعودی داشت، برای مدت کوتاهی به رکورد تاریخی ۳۱۶۶ دلار در هر اونس تروا رسید؛ یعنی ۱۷.۴٪ بیشتر از روز آغاز ریاست‌جمهوری او. در ۱۱ آوریل این رقم از ۳۲۰۰ دلار نیز فراتر رفت. با این حال، این جهش قیمتی، از اشتیاق خریداران کم نکرد.

حتی با وجود رسیدن نرخ طلا به ۴۰ رکورد قیمتی در سال ۲۰۲۴، تقاضا در هند همچنان ثابت ماند.
آنیندیا بانرجی (Anindya Banerjee) از شرکت کارگزاری کوتاک سکیوریتیز (Kotak Securities) می‌گوید: قیمت مطلق آن‌قدر مهم نیست. آنچه اهمیت دارد، ثبات قیمت‌هاست. اگر نرخ‌ها در سطحی پایدار بمانند، تقاضا بازمی‌گردد.

بر اساس گزارش شورای جهانی طلا (World Gold Council)، مردم هند همچنان جواهرات طلا را برای مناسبت‌های ضروری، مثل عروسی‌ها و مراسم خاص، می‌خرند.

آن‌ها از قیمت‌های بالا برای بهره‌مندی از پیشنهادهایی مثل جشن مبادله‌ی تانی‌شک استفاده می‌کنند. همچنین، حجم وام‌هایی که در ازای گرو گذاشتن طلا دریافت می‌شود نیز در حال افزایش است.

کشورهای آسیایی مصرف‌کنندگان پرشور این فلز زردند. سال گذشته، هندی‌ها با خرید ۵۶۰ تن جواهر طلا، در جایگاه نخست جهان قرار گرفتند؛ بالاتر از چین که ۵۱۰ تن خرید داشت.

علاوه بر این، هندی‌ها ۲۴۰ تن سکه و شمش خریدند و چینی‌ها ۳۴۵ تن.

در تایلند، تقاضای شمش در سال ۲۰۲۴ با ۱۷٪ افزایش به ۴۰ تن رسید که بیشتر به‌دلیل محبوبیت رو به رشد اپلیکیشن‌هایی است که طلا را به‌صورت فیزیکی آنلاین می‌فروشند.

اگر کشورهای مهم دیگری مانند اندونزی و ویتنام را هم اضافه کنیم، آسیا در سال گذشته ۶۴.۵٪ از تقاضای جهانی جواهرات و شمش طلا را به خود اختصاص داده است (به استثنای خریدهای بانک‌های مرکزی). در مقابل، آمریکا تنها ۶.۵٪ را در اختیار داشت.

محبت آسیایی‌ها به طلا، بخشی به دلیل نقش آن در رویدادهای مهم زندگی — به‌ویژه عروسی‌ها — است.
برای مثال، کالیان جولرز (Kalyan Jewellers)، یکی از خرده‌فروشان بزرگ، تخمین می‌زند سالانه در هند ۱۰ میلیون ازدواج صورت می‌گیرد که به‌تنهایی بازار ۳۰۰ تا ۴۰۰ تن طلا را شامل می‌شود.

بسیاری از هندوها در روزهای خاص و مناسبت‌های مذهبی، مانند فصل جشن‌ها که با دیوالی (Diwali) در پاییز به اوج می‌رسد، یا در جشن آکشایا تریتیا (Akshaya Tritiya) که امسال در تاریخ ۳۰ آوریل برگزار می‌شود، اقدام به خرید طلا می‌کنند. طلا در سنت‌های فرهنگی چین نیز به‌شدت ریشه دارد.  در نسل‌های گذشته، طلا یکی از معدود راه‌های ذخیره‌ی دارایی و انتقال آن به نسل‌های بعدی بود.

حتی در خارج از سرزمین اصلی چین، بسیاری از گروه‌های مهاجر چینی، سنت ازدواج اجتماع تئوچیو (Teochew) در جنوب شرق آسیا را پذیرفته‌اند.

در این سنت، خانواده‌ی داماد چهار قطعه جواهر طلا برای عروس می‌خرند که نشان‌دهنده‌ی چهار گوشه‌ی خانه‌ای است که شوهر موظف به فراهم کردن آن است.

به همین دلیل، علاقه‌ی آسیایی‌ها به طلا، اغلب به انگیزه‌های فرهنگی نسبت داده می‌شود.

اما واقعیت این است که هند و چین از نظر فرهنگی کاملاً متفاوت‌اند و کشورهای جنوب شرق آسیا نیز علاقه‌ای ندارند که با این دو در یک گروه قرار بگیرند.

پشت این انگیزه‌های فرهنگی، عوامل عمیق‌تر اقتصادی و مالی وجود دارد که محبوبیت پایدار طلا را در این کشورها توضیح می‌دهد. یکی از مهم‌ترین عوامل، تنوع‌بخشی به دارایی‌هاست.

سرمایه‌گذاران در سراسر جهان، طلا را به‌عنوان ذخیره‌ی ارزش و محافظی در برابر تورم — به‌ویژه در دوران بی‌ثباتی — ارزشمند می‌دانند. در واقع، از زمان روی کار آمدن ترامپ، آمریکایی‌ها نیز شروع به خرید بیشتر طلا کرده‌اند و در اوایل مارس امسال، بیشتر از دوران اوج پاندمی ۲۰۲۰ به سمت خرید آن رفتند. یک کارگزار طلا در سنگاپور می‌گوید که در این مدت، بارها برای ثروتمندان مضطرب، محموله‌های عمده‌ی طلا ارسال کرده است.

اما در بسیاری از کشورهای آسیایی، طلا نقش دیگری هم دارد: حفاظی در برابر نوسانات ارزی و راهی برای داشتن دارایی‌هایی که به اقتصاد داخلی وابسته نیستند. کشورهای آسیایی، به‌ویژه هند و چین، در شاخص‌های آزادی سرمایه‌گذاری عملکرد ضعیفی دارند. کنترل‌های سرمایه در این کشورها رایج است و سرمایه‌گذاری در بازارهای خارجی از دشوار تا غیرممکن متغیر است.

جوزف سباستین (Joseph Sebastian)، سرمایه‌گذار در شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر بلوم ونچرز (Blume Ventures) می‌گوید: این تنها راه برای سرمایه‌ی محبوس ماست که بتواند دارایی غیر روپیه‌ای بخرد. با وجود رشد بازار سرمایه در سال‌های اخیر، کمتر از ۶٪ از دارایی‌های خانوارهای هندی در سهام است؛ در حالی که ۱۵٪ در طلا سرمایه‌گذاری شده است. در چین، حتی سرمایه‌گذاری داخلی هم می‌تواند دشوار باشد. بسیاری از صنایع سودده در اختیار دولت است و برای سرمایه‌گذاران خرد بسته مانده‌اند. بازارهای سهام چین، حتی پیش از تهدید ترامپ به وضع تعرفه‌های تجاری و ایجاد آشفتگی در بازار، در سطحی پایین‌تر از دوران اوج پاندمی معامله می‌شدند و فاصله‌ی زیادی با رکوردهای تاریخی داشتند.

بازار مسکن نیز دیگر مثل گذشته، مسیر مطمئنی برای ساخت ثروت نیست؛ قیمت خانه‌های نوساز نسبت به اوج خود در سال ۲۰۲۱، حدود ۵٪ کاهش یافته است. در همین مدت، قیمت طلا به‌طور قابل توجهی رشد کرده؛ به‌طوری که در پنج سال منتهی به پایان مارس، قیمت مرجع طلا در چین دو برابر شد و به ۷۳۷ یوان در هر گرم رسید؛ معادل بازده سالانه ۱۵.۴٪. برای مردم سرزمین اصلی چین، طلا در شرایطی که اقتصاد رو به کندی می‌رود، جذاب‌تر شده است. جوانان چینی به‌جای نگهداری پول در بانک، که شاید تنها ۱ تا ۲ درصد سود سالانه نصیبشان کند، ترجیح می‌دهند مقادیر کوچکی طلا بخرند؛ حتی به‌اندازه‌ی یک گرم. سیاست‌های دولتی هم این علاقه را تشدید می‌کند.

الکس هه (Alex He)، معامله‌گر طلا در شهر شی‌آن (Xi'an)، می‌گوید: وقتی بانک مرکزی چین طلا می‌خرد، مردم با خودشان می‌گویند: من هم باید طلا بخرم. این روزها گرایش از جواهرات به شمش و سکه بیشتر شده است که نشان می‌دهد خریدها بیشتر انگیزه‌ی سرمایه‌گذاری دارد تا فرهنگی. طلا نقشی حیاتی در تأمین امنیت مالی هم دارد. در کشورهایی مانند چین، هند، پاکستان و بسیاری از نقاط جنوب شرق آسیا، کمتر از نیمی از افراد شاغل در سیستم بازنشستگی اجباری ثبت‌نام شده‌اند. در این کشورها، طلا به‌عنوان حاشیه‌ی امن دوران پیری عمل می‌کند. این موضوع به‌ویژه برای زنان اهمیت دارد؛ زنانی که در بسیاری از کشورهای آسیایی از نظر درآمدی در سطح پایین‌تری نسبت به مردان قرار دارند و در برخی نقاط، مانند جنوب آسیا، اغلب دارایی‌ای به نام خودشان ندارند.
طلا همچنین به متعادل کردن جریان نقدی کشاورزان و بازرگانان، که درآمدشان به شدت در معرض نوسانات اقلیمی و اقتصادی است، کمک می‌کند. مثل جوانان چینی، بسیاری از روستاییان هندی هم مبالغ اندکی را پس‌انداز می‌کنند تا در نهایت بتوانند طلا بخرند و در مواقع سخت، به آن نقدشوندگی دسترسی داشته باشند. نارسایی نظام اسناد مالکیت زمین و توسعه‌نیافتگی بازار وام مسکن در هند، موانعی در مسیر وام گرفتن با وثیقه زمین ایجاد کرده است.

همین امر باعث شکل‌گیری بازاری پررونق و روزبه‌روز رسمی‌تر برای وام‌های مبتنی بر طلا شده است. شرکت موتوت (Muthoot)، بزرگترین مؤسسه‌ی وام‌طلا در هند، وام‌ها را در کمتر از ۱۵ دقیقه پرداخت می‌کند و در حال حاضر شاهد افزایش چشمگیر مراجعه‌ی وام‌گیرندگان طبقه متوسط است. میزان وام‌های مبتنی بر طلا در فاصله‌ی آوریل تا دسامبر سال گذشته، ۶۸٪ رشد داشته؛ درحالی‌که این عدد در ۹ ماهه‌ی پایانی سال ۲۰۲۳ تنها ۱۲.۷٪ بود. تقاضای عظیم آسیا برای طلا — هرچند در سطح فردی منطقی و معقول به نظر می‌رسد — اما در سطح کلان، هزینه‌های قابل توجهی به اقتصادهای این کشورها تحمیل می‌کند. اقتصاددانان معتقدند مبالغ هنگفتی که در طلا سرمایه‌گذاری می‌شود، می‌توانست در حوزه‌های مولدتری به کار گرفته شود. شکایت بزرگ‌تر اما به تأثیر این روند بر تراز تجاری کشورها برمی‌گردد.

سال گذشته بانک مرکزی تایلند، واردات سنگین طلا را عامل اصلی تبدیل مازاد حساب جاری این کشور به کسری دانست. در هند، طلا ۸٪ از کل واردات کشور را تشکیل می‌دهد و در برخی ماه‌ها، حتی به بزرگترین کالای وارداتی هند تبدیل می‌شود. در سال مالی منتهی به مارس ۲۰۲۴، ارزش خالص واردات طلای هند ۴۵ میلیارد دلار بود — عددی که تقریباً دو برابر کسری حساب جاری کشور است. این وضعیت به کاهش ارزش روپیه دامن می‌زند و همین کاهش، تقاضا برای طلا را بیش از پیش بالا می‌برد. از نگاه کلان اقتصادی، آقای جوزف سباستین (Joseph Sebastian) می‌گوید: طلا برای اقتصاد بد است، اما از منظر شخصی و خرد، من همچنان ۲۰٪ از دارایی‌هایم را در طلا نگه می‌دارم. راه‌حل آسانی هم برای این وضعیت وجود ندارد. دولت‌ها می‌توانند سیاست‌هایی در پیش بگیرند که مردم را از خرید طلا بازدارند، اما این کار تنها به رشد بازار سیاه و قاچاق می‌انجامد.

گزینه‌ی دیگر، افزایش تولید داخلی است — هرچند زمین‌شناسی و منابع معدنی ممکن است اجازه‌ی چنین کاری را ندهد. چین، بزرگترین تولیدکننده‌ی طلای جهان در سال ۲۰۲۳ بود و ۳۷۸ تن طلا استخراج کرد؛ با این حال، این رقم فقط اندکی بیش از ۴۰٪ از نیاز داخلی این کشور به طلا در قالب جواهرات و شمش را تأمین می‌کند. تولید طلا در هند هم با وجود منابع سنگ معدن فراوان، در دهه‌های اخیر روندی نزولی داشته است. مقررات سختگیرانه و محدودکننده، مانع از بهره‌برداری از این منابع شده و در سال ۲۰۲۲ هند تنها یک تن طلا تولید کرد — درحالی‌که همان سال بیش از ۷۰۰ تن طلا وارد کرد. دولت‌هایی که خواهان کاهش مصرف طلا هستند، ناچارند به اصلاحات عمیق‌تر و دشوارتر روی بیاورند؛ از جمله گسترش بازارهای اعتباری، ساماندهی اسناد مالکیت زمین، تسهیل روندهای قضایی و آزادسازی جابه‌جایی سرمایه. اگرچه دلایل فرهنگی برای این علاقه همواره زیاد مطرح می‌شود، اما در نهایت این اقتصاد و سیاست است که تضمین می‌کند مردم آسیا همچنان شیفته‌ی طلا بمانند.