آیا تیک‌تاک ناجی متاست؟ جدال متا و FTC بر سر انحصار با برگ برنده‌ای از شرق

به گزارش اقتصادآنلاین، چند هفته پس از آغاز رسیدگی به پرونده ضدانحصاری کمیسیون تجارت فدرال ایالات متحده (FTC) علیه متا، اکنون دفاع اصلی این شرکت آمریکایی از مالکیتش بر اینستاگرام و واتس‌اپ بر پایه حضور تیک‌تاک به عنوان رقیبی جدی در بازار بنا شده است؛ استدلالی که اگر پذیرفته شود، می‌تواند نه‌تنها متا را از خطر تجزیه برهاند، بلکه نحوه تعریف بازار پلتفرم‌های اجتماعی را نیز دگرگون کند.

خرید اینستاگرام و واتس‌اپ ابزاری برای حذف رقابت؟

FTC در شکایت خود متا را متهم کرده که با خرید اینستاگرام (۲۰۱۲) و واتس‌اپ (۲۰۱۴) به‌جای رقابت سالم، رقبای بالقوه را خنثی کرده و امروز به انحصار بازار شبکه‌های اجتماعی دست یافته است. هدف غایی این شکایت، تجزیه متا به چند شرکت مستقل و عقب‌راندن آن از سلطه کامل بر این فضا است.

اما اثبات چنین انحصاری مستلزم نشان دادن نبود رقیبی جدی برای متاست؛ نقطه‌ای که متا تلاش می‌کند با تکیه بر محبوبیت و گسترش سریع تیک‌تاک، چالش‌برانگیزترین بخش پرونده را به سود خود تغییر دهد.

تیک‌تاک: تهدید واقعی یا توهم رقیب؟

وکلای متا استدلال می‌کنند که امروزه شبکه‌های اجتماعی بیش از آنکه فضایی برای ارتباط با دوستان باشند، بستری برای مصرف محتوای سرگرمی‌محور هستند. از این منظر، پلتفرم‌هایی چون تیک‌تاک نه‌تنها مشابه بلکه حتی پیشروتر از متا در این بازارند.

اما خود تیک‌تاک با این طبقه‌بندی موافق نیست. آدام پرسر، مدیر عملیاتی تیک‌تاک، در شهادتی اعلام کرد که این پلتفرم خود را شبکه اجتماعی نمی‌داند و صرفاً اپلیکیشنی با قابلیت‌های اجتماعی است. این موضع‌گیری تیک‌تاک می‌تواند دفاع متا را تضعیف کند. هرچند وکلای متا در پاسخ، به اسناد داخلی تیک‌تاک در سال‌های گذشته اشاره کرده‌اند که در آن، اینستاگرام و یوتیوب به‌عنوان رقبای مستقیم معرفی شده‌اند.

افزون‌براین، گزارش رسمی تیک‌تاک به دولت استرالیا در مارس گذشته نیز تأکید دارد که رابط کاربری آن با اینستاگرام و یوتیوب تفاوت چندانی ندارد؛ مستندی که از نظر متا نشان می‌دهد این پلتفرم‌ها در یک بازار مشترک رقابت می‌کنند.

شبکه‌های اجتماعی سرگرم‌کننده شده‌اند

شاهدان کلیدی در دادگاه نیز این دیدگاه را تقویت کرده‌اند. مارک زاکربرگ، مدیرعامل متا، تصریح کرده که فیسبوک و اینستاگرام اکنون بیش از هر زمان دیگر شبیه تیک‌تاک شده‌اند و هدفشان دیگر صرفاً ارتباط نیست، بلکه سرگرم‌کردن کاربران از طریق ویدیوست. کوین سیستروم، بنیان‌گذار اینستاگرام که به حمایت از FTC شهادت داده، این گفته را تأیید کرده و افزوده: «محور اصلی این پلتفرم‌ها حالا بیشتر نمایش ویدیوهای جذاب برای جذب مخاطب است.»

با این حال، FTC همچنان بر این باور است که فیسبوک و اینستاگرام ماهیت اجتماعی خود را حفظ کرده‌اند. در اسناد ارائه‌شده توسط این نهاد، نتایج نظرسنجی‌های کاربران نشان می‌دهد که بیشتر مردم هنوز این دو شبکه را به‌عنوان ابزار ارتباط با دوستان و خانواده می‌شناسند؛ چیزی که به نظر FTC، تیک‌تاک از آن بی‌بهره است.

ترس، عامل خرید بود؟ شواهدی علیه نیت متا

FTC تلاش می‌کند نیت پشت پرده متا در خرید اینستاگرام و واتس‌اپ را فاش کند: ترس از رقابت و حذف تهدیدات. برای این منظور، ایمیل‌هایی از مدیران ارشد متا، از جمله زاکربرگ، به دادگاه ارائه شده که در آن‌ها به صراحت نگرانی نسبت به رشد سریع این اپلیکیشن‌ها و تأثیر منفی آن‌ها بر فیسبوک مطرح شده است.

در یکی از این ایمیل‌ها، خاویر اولیوان (مدیر اجرایی فعلی متا) به شوخی اما صریح نوشته: «می‌شود یک بخش با عنوان ‘این لعنتی داره ترسناک میشه’ درست کنیم؟»

شهادت سیستروم نیز بخش دیگری از این پازل است. او می‌گوید زاکربرگ پس از خرید اینستاگرام از رشد آن وحشت‌زده شد و حتی با وجود رسیدن اپلیکیشن به یک میلیارد کاربر، حاضر به اختصاص منابع کافی برای توسعه آن نبود. با این حال، او اعتراف کرد که پیوستن اینستاگرام به متا باعث رشد سریع‌تر این پلتفرم شد.

قاضی مردد است؛ نگاه متفاوت به رقابت

قاضی جیمز بواسبرگ که ریاست این پرونده را بر عهده دارد، هنوز موضع روشنی اتخاذ نکرده، اما پرسش‌های او در جریان دادگاه حاکی از تردید نسبت به ادعاهای FTC است. او در یکی از جلسات از یکی از شاهدان دولت پرسید که آیا تفاوت تیک‌تاک و متا تنها در میزان استفاده نیست؟ سؤالی که به‌نوعی نشانه‌ای از پذیرش استدلال متا درباره اشتراک بازار میان این پلتفرم‌ها تلقی شده است.

نتیجه چه خواهد شد؟ پرونده‌ای برای آینده فناوری

این دعوی حقوقی تنها بر سر انحصار متا نیست؛ نتیجه آن می‌تواند مبنایی برای تعریف بازار پلتفرم‌ها در عصر دیجیتال و چارچوب‌گذاری مقررات ضدانحصار برای غول‌های فناوری باشد. اینکه آیا داشتن ویژگی‌های مشابه، به‌تنهایی یک پلتفرم را وارد رقابت مستقیم می‌کند؟ یا باید هدف‌گذاری کاربر، ماهیت تعامل و حتی الگوریتم‌ها هم در تحلیل انحصار لحاظ شوند؟

با ادامه جلسات دادگاه و ادامه روند ارائه مدارک از سوی FTC، اکنون توپ در زمین قاضی بواسبرگ است؛ قاضی‌ای که رای او ممکن است آینده پلتفرم‌هایی که هر روز میلیاردها انسان از آن استفاده می‌کنند را به کلی تغییر دهد.