چرا گروه اسنپ محکوم به انحصارطلبی شد؟
روزانه بیش از ۵ میلیون سفر و روزانه بیش از ۵۰۰ هزار سفارش غذا از طریق اسنپ، این شرکت را به یکی از ابرشرکت‌های اقتصاد دیجیتال ایران تبدیل کرده است. اما همین حجم عظیم از کاربران و خدمات، در سایه اتهامات انحصارطلبی قرار گرفته است. شرکت‌های رقیب، گروه اسنپ را به ایجاد موانع ورود، حذف رقبا و کنترل یک‌جانبه بازار متهم کرده‌اند؛ اتهاماتی که حالا با آرای شورای رقابت، وارد دانسته شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین، آرای اخیر شورای رقابت در رابطه با این گروه، در چند ماه گذشته به بحث نخست اکوسیستم فناوری ایران تبدیل شده است. بر اساس حکم شورای رقابت، اسنپ‌فود با شکایت تپسی‌فود و اسنپ‌پی با شکایت دیجی‌پی و ازکی‌وام، محکوم به رویه‌های ضد رقابتی و انحصارطلبانه در قراردادهای خود با رستوران‌ها و فروشگاه‌ها شده است. شورای رقابت، اسنپ‌فود و اسنپ‌پی را به توقف رویه‌های ضد رقابتی و اصلاح قراردادهای خود با فروشگاه‌ها و عدم تکرار آن ملزم کرده است.
اما طبق گزارش سال ۱۴۰۲ اسنپ، این سوپر اپلیکیشن، بیش از ۷۰ میلیون نصب دارد و سالانه بیشتر از ۲۰ میلیون نفر تنها از سرویس اسنپ‌فود این گروه استفاده می‌کنند.
یک درگاه پرداخت اعتباری برای گروه اسنپ
سیستم پرداخت در این دو سرویس نیز در انحصار زیرمجموعه پرداخت اعتباری اسنپ، یعنی اسنپ‌پی قرار دارد و شرکت دیگری امکان قرار گرفتن در بین درگاه‌های اعتباری در گروه اسنپ را ندارد. البته دلیل محکومیت اسنپ در پرونده‌های اخیر، مربوط به این موضوع نبوده و بندهای محدودکننده با فروشندگان، منجر به صدور حکم شده است.
در عین حال، طبق شنیده‌ها، اسنپ در جلسات رسیدگی به پرونده انحصار اسنپ‌پی، مدعی انحصار در گروه دیجی‌کالا شده است. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخلاف گروه اسنپ که با وجود حجم عظیم روزانه پرداخت‌های اعتباری، به‌طور انحصاری تنها درگاه اسنپ‌پی را برای پرداخت مورد استفاده قرار می‌دهد، در دیجی‌کالا درگاه‌های پرداخت اعتباری دیگری نیز قرار دارد و قرارداد دیجی‌کالا با دیجی‌پی دارای بند انحصاری نیست.
دلیل صدور رای شورای رقابت علیه اسنپ‌پی، آنگونه که در حکم این شورا آمده رویه‌های انحصاری در قراردادها با فروشنده‌ها است. برخی بندهای قراردادهای اسنپ‌پی، فروشندگان را از همکاری با سایر شرکت‌های لندتکی مانند دیجی‌پی، ازکی‌وام، تارا و... منع می‌کند و در صورت نقض این مفاد انحصاری، جریمه‌های سنگین برای فروشگاه‌ها در نظر می‌گیرد.
پیامدهای انحصار در اقتصاد دیجیتال
انحصار در فضای دیجیتال نه‌تنها مانع نوآوری می‌شود، بلکه باعث کاهش کیفیت خدمات، افزایش هزینه برای مصرف‌کننده نهایی و محدودیت در انتخاب کاربران می‌شود. در اقتصاد پلتفرمی، رقابت سالم به معنای تنوع بیشتر خدمات، ارتقای استانداردها و فراهم شدن فرصت برای استارتاپ‌های نوظهور است. حذف رقابت منجر به سلطه یک بازیگر می‌شود؛ پدیده‌ای که در بلندمدت نه به نفع مصرف‌کننده است و نه به سود اقتصاد دیجیتال.
نمونه‌هایی از برخورد با انحصار در جهان
در سال ۲۰۲۰، دادگاه ضدانحصار آمریکا، شرکت گوگل را به دلیل سواستفاده از سلطه خود در جستجو و تبلیغات آنلاین، تحت پیگرد قانونی قرار داد.
در اتحادیه اروپا، شرکت اپل به دلیل اعمال محدودیت بر توسعه‌دهندگان برای استفاده از سیستم پرداخت خود، با جریمه‌ای معادل ۱.۸ میلیارد یورو روبه‌رو شد.
شرکت آمازون نیز به دلیل اولویت دادن به محصولات خود در نتایج جستجو نسبت به فروشندگان شخص ثالث، هدف تحقیقات ضدانحصار در اروپا قرار گرفته است.
این نمونه‌ها نشان می‌دهد که در کشورهای پیشرفته با بازارهای بالغ، نهادهای تنظیم‌گر با دقت نسبت به رویه‌های ضد رقابتی برخورد می‌کنند تا از سلامت فضای رقابتی در اقتصاد دیجیتال محافظت شود.
آرای اخیر شورای رقابت از این لحاظ اهمیت یافته که هم‌راستا با استانداردهای جهانی ضد انحصاری، در جهت بازار آزاد و رقابتی صادر شده است. ادامه این روند در مورد بخش‌های مختلف، می‌تواند گام مهمی در توسعه بازار رقابتی و ضد انحصاری باشد.
