بررسی هزینه‌های معیشت خانوارهای چهار نفره در سال ۱۴۰۴

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از مهر، بررسی هزینه و درآمد خانوار (بودجه خانوار)، برای اولین بار در سال ۱۳۱۴ توسط بانک ملی ایران انجام شده و هدف اصلی این بررسی‌، به دست آوردن ضرایب مصرف برای محاسبه شاخص هزینه زندگی بوده است.

توجه به وضعیت هزینه‌های خانوار در ایران بیش از ۹۰ سال قدمت دارد. ایجاد تعادل بین درآمد و هزینه‌های خانوار یکی از اهداف مهم دولت‌ها بوده است و یکی از اساسی‌ترین مؤلفه‌های ایجاد رضایت از زندگی است.

خانواده‌های ایرانی نیاز دارند تا هزینه‌های خود را به دقت مدیریت کنند تا از بروز مشکلات مالی آتی جلوگیری کنند.

به نظر می‌رسد در حال حاضر خانواده‌های ایرانی برنامه‌ریزی های مالی خود را روی موضوعات کوتاه مدت جاری برنامه‌ریزی می‌کنند و کمتر دیدگاه‌های بلند مدت مانند خرید مسکن را در برنامه‌های خود جای می‌دهند.

اهمیت بررسی هزینه‌ها

هدف این گزارش تحلیل و بررسی هزینه‌های ماهیانه یک خانواده ایرانی برای شناسایی، دسته‌بندی هزینه‌ها برای بهینه‌سازی مدیریت مالی خانواده ایرانی است.

وضعیت هزینه‌های خانواده ایرانی در حال حاضر چگونه است؟

مسکن با سهم ۴۲.۲ درصدی بیشترین سهم از هزینه ماهانه خانوار ایرانی را به خود اختصاص می‌دهد. افرادی که صاحبخانه هستند در وضعیت بهتری قرار دارند، اما مستأجران و افرادی که با وام خانه‌دار شده‌اند، در برنامه‌ریزی های خود با فشارهای مالی بیشتری رو به رو هستند.

خرید خوراکی و هزینه‌های خورد و خوراک ۲۵ درصد هزینه‌های ماهیانه خانوار ایرانی را به خود اختصاص می‌دهد.

بهداشت و درمان و حمل‌ونقل و ارتباطات به ترتیب با سهم ۹ درصد و هشت درصد در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرد. سهم لوازم، اثاث و خدمات همراه با هزینه پوشاک و کفش تقریباً معادل سه درصد است.

بر اساس این گزارش، هزینه‌های معمول یک خانواده شامل موارد ذیل است؛

• هزینه‌های مسکن
  • اجاره یا هزینه اقساطی (خرید خانه)
  • هزینه‌های آب، برق، گاز و اینترنت
• هزینه‌های خوراک
  • مواد غذایی
  • اقلام غیر خوراکی (نظیر پاک‌کننده‌ها و محصولات بهداشتی)
• هزینه‌های حمل و نقل
  • سوخت
  • هزینه‌های مربوط به حمل و نقل عمومی
• هزینه‌های سلامت
  • دارو و درمان
  • بیمه‌های درمانی
• هزینه‌های آموزشی
  • مدارس و دانشگاه‌ها
  • هزینه‌های فوق‌برنامه
• هزینه‌های تفریح و سرگرمی
  • سینما، رستوران، سفر
• هزینه‌های دیگر
  • موارد غیر قابل پیش‌بینی

تغذیه یکی از مهمترین موضوعات دخیل در سلامت و رشد جسمی اعضای خانواده است. مراکز علمی برجسته کشور از جمله انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی و دانشکده علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران، الگویی تحت عنوان «سبد غذایی بهینه» طراحی کرده‌اند که ترکیبی استاندارد از گروه‌های غذایی ضروری برای تأمین نیازهای روزانه بدن ارائه می‌دهد.

با استفاده از این جدول و استخراج لیست قیمت‌های وقت مواد غذایی این لیست تلاش می‌کند تا نگاه دقیقی به هزینه‌های این بخش داشته باشد.

مقایسه میزان افزایش هزینه‌های خوراک یک خانواده چهار نفره در سال ۱۴۰۳ و سال ۱۴۰۴

در بررسی بین لیست سال ۱۴۰۳ و سال ۱۴۰۴ حدود ۵/‏۶۲ درصد افزایش در هزینه‌ها مشاهده می‌شود. لازم به ذکر است جدول ذیل برنامه سبد غذایی بهینه خانوار است و می‌تواند تفاوت‌هایی با سفره غذایی فعلی خانوارهای ایرانی داشته باشد.

بررسی ترکیب هزینه‌های ماهانه خانوار ایرانی نیز نشان می‌دهد که مسکن با سهم ۴۲.۲ درصدی بیشترین سهم از هزینه ماهانه خانوار ایرانی را به خود اختصاص می‌دهد. در این میان افراد دارای منزل مسکونی شخصی از آسایش بیشتری برخوردار هستند و در تأمین هزینه‌های زندگی در شرایط بهتری قرار دارند.

حداقل مبلغ حقوق سال ۱۴۰۴ در مجموع ۱۴۸,۱۲۰,۶۴۸ ریال است که از مجموع ارقام ذیل به دست آمده است:

- پایه حقوق: ۱۰۳,۹۰۹,۶۸۰ ریال ماهانه.

- بن کارگری: ۲۲,۰۰۰,۰۰۰ ریال ماهانه.

- حق مسکن: ۹,۰۰۰,۰۰۰ ریال ماهانه.

- حق اولاد (برای هر فرزند): ۱۰,۳۹۰,۹۶۸ ریال ماهانه.

- حق سنوات (برای کارگران با سابقه): ۲,۸۲۰,۰۰۰ ریال ماهانه.

با کسر ۴۲.۲ درصد از کل مبلغ دریافتی یک کارگر در سال ۱۴۰۴ بابت مسکن، مبلغ ۸۵,۶۱۳,۷۳۴ ریال از آن باقی می‌ماند که باید به سایر هزینه‌ها از جمله هزینه خوراک اختصاص پیدا کند.

در بررسی دیگر بر اساس آمار، خرید خوراکی و هزینه‌های خورد و خوراک ۲۵ درصد هزینه‌های ماهیانه خانوار ایرانی را به خود اختصاص می‌دهد.

با مبنا قراردادن مبلغ کل حقوق دریافتی و محاسبه ۲۵ درصد از ان به عدد ۳۷,۰۳۰,۱۶۲ ریال رو به رو می‌شویم که در مقایسه با عدد لازم جهت تهیه سبد غذایی بهینه بر اساس نظر انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی و دانشکده علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران تفاوت فاحشی دارد.

این فاصله چگونه پر می‌شود؟

این فاصله با رنج پر می‌شود. تنگدستی تأثیرات گسترده‌ای بر زندگی فرد و جامعه دارد. در ابعاد مختلف زندگی، از جمله سلامتی جسمی و روانی، روابط اجتماعی، تحصیلات و فرصت‌ها، تنگدستی باعث ایجاد چالش‌ها و مشکلات زیادی می‌شود.

تنگدستی در بعد روانی باعث استرس و اضطراب، ادراک منفی از خود و اختلال روانی شده و در بعد اجتماعی خود تأثیراتی همچون کاهش ارتباط خانوادگی و اجتماعی، کاهش فرصت پیشرفت در زندگی و فرسایش اعتماد به نفس می‌شود.

به طور کلی تنگدستی موضوعی پیچیده است که تأثیرات زیادی در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد.

وضعیت شغلی بر اساس آمارها چگونه است؟

۱۷ درصد خانواده‌های ایرانی پارسال درآمد خود را از محل مشاغل آزاد کسب کرده‌اند. حدود ۳۰ درصد کارمند و مزدبگیر بوده‌اند و ۵۳ درصد درآمدهای غیرشغلی داشته‌اند. درآمد غیرشغلی شامل چیزهایی مثل حقوق بازنشستگی (۳۰ درصد) و اجاره‌بهای مسکن شخصی (۴۲ درصد) می‌شود.

دسترسی خانواده‌های ایرانی به سایر امکانات زندگی

بررسی خانوارهای ایرانی نشان می‌دهد در سال گذشته ۹۹.۶ درصد خانواده‌ها به آب لوله‌کشی دسترسی داشته‌اند؛ ۱۰۰ مردم برق داشته‌اند و ۹۶.۷ درصد هم از گاز شهری بهره می‌برده‌اند.

۶۶.۱ درصد مردم به سیستم فاضلاب شهری دسترسی دارند؛ ۹۹.۴ درصد خانه‌آشپزخانه و ۹۹.۹ درصد حمام دارند. ضریب دسترسی به اینترنت هم ۸۷ درصد است و ۸۶.۸ درصد افراد در شبکه‌های اجتماعی حاضرند.

۵۶.۴ درصد خانواده‌های ایرانی خودروی شخصی و ۱۷.۲ درصد موتورسیکلت دارند در ۹۸.۹ درصد خانه‌ها تلویزیون و ۳۵.۳ درصد دستگاه رایانه قرار دارد.

ضریب نفوذ وسایل رفاه خانواده‌ها

بر اساس این گزارش، بررسی ضریب نفوذ وسایل رفاه خانواده‌های ایرانی نیز نتایج زیر را نشان می‌دهد؛

- یخچال و فریزی ۹۹.۸ درصد

- اجاق گاز ۹۹.۹ درصد

- جاروبرقی ۹۵.۷ درصد

- ماشین لباسشویی ۹۲.۶ درصد

- تلفن همراه ۹۹.۲ درصد

لازم است مسئولین مربوطه با بررسی آمارها و همچنین پایش های اجتماعی لازم نسبت به شناسایی کاستی‌ها و همچنین اتخاذ راهکارهای مؤثر و فوری، اقدام به بهبود وضع موجود نمایند.