تعطیلی تمام شعبات بانک‌های ایرانی در خارج به دلیل تحریم/ راه‌اندازی سیستم پرداخت میر با روسیه نمایشی است

اقتصادآنلاین- فرشته رضایی، یوسف کاووسی، مدیرکل اسبق بازرسی بانک مرکزی و کارشناس اقتصادی، در گفت‌و‌گو با اقتصادآنلاین ضمن انتقاد از طرح‌های بانک مرکزی برای ایجاد بانک‌های مشترک با برخی کشور‌های همسو مانند روسیه، عمان یا اعضای سازمان همکاری شانگهای، این سیاست‌ها را تکراری، کم‌اثر و بیشتر نمایشی توصیف کرد.

وی در ابتدای سخنان خود به سابقه طولانی سیاست بانک‌های مشترک در بانک مرکزی اشاره کرد و گفت: این سیاست‌ها از دیرباز در بانک مرکزی بوده و نمونه بارز آن بانک مشترک ایران و ونزوئلا است؛ بانکی که اکنون نه تنها فعال نیست بلکه در سایه تحریم‌ها، عدم فروش نفت و ورشکستگی اقتصادی دو کشور عملاً کارایی خاصی ندارد. هر از چندی یکی از مدیران بانک مرکزی را به عنوان رئیس یا عضو هیأت‌مدیره آن منصوب می‌کنند، اما عملاً عملکرد خاصی از آن دیده نمی‌شود.

تشکیل بانک‌های مشترک بدون رفع تحریم‌ها امکان‌پذیر نیست

کاووسی با تأکید بر اینکه تشکیل بانک‌های مشترک بدون رفع تحریم‌ها امکان‌پذیر نیست، افزود: برای اینکه این بانک‌ها از روسیه یا شانگهای و عمان بتوانند با ما فعالیت کنند، باید شرایط متعددی فراهم شود. از جمله اینکه بانک‌های ما استاندارد‌های لازم بین‌المللی را داشته باشند، تکلیف مدیریت و اداره بانک مشخص باشد و کشور میزبان حاضر به پذیرش تبعات این همکاری شود. در غیر این‌صورت، این بانک‌ها در حد تفاهم‌نامه و نمایش باقی می‌مانند.

وی در ادامه با اشاره به تجربه تلخ همکاری بانکی با بحرین بیان کرد: ما پیش‌تر با بحرین هم بانک مشترک داشتیم. اما پس از آغاز تحریم‌ها و تنش‌ها با کشور‌های عربی، مدیریت ما را از آن بانک کنار گذاشتند و ماجرا به دادگاه کشیده شد. نهایتاً آنها گفتند سهم ما را می‌خرند و بانک را خودشان اداره می‌کنند. حالا هم هنوز دعوای حقوقی ما با بحرین ادامه دارد.

تعطیلی تمام شعبات بانکی ما در خارج از کشور به دلیل تحریم

این کارشناس اقتصادی افزود: در لبنان، آلمان، لندن و کشور‌های حوزه خلیج‌فارس، شعبه‌های بانکی متعددی داشتیم (بیش از ۳۰ بانک) که اکنون تعطیل شده‌اند یا خالی افتاده‌اند. دلیلش هم این است که ما به خاطر تحریم مقررات بین‌المللی پایبند نیستیم یا استاندارد‌های لازم را رعایت نمی‌کنیم. حتی سرپرستی شعب بانک‌های خلیج‌فارس که در بانک مرکزی وجود داشت، حالا هیچ کارکردی ندارد.

او درباره پیشنهاد بانک مشترک با عمان نیز با تردید گفت: اگر عمان بخواهد تحریم‌ها را دور بزند، ممکن است چنین بانکی به ما کمک کند، اما این کشور را در خطر قرار می‌دهد. همین موضوع درباره کشور‌های عضو شانگهای یا بریکس هم صادق است. آنها اگرچه در ظاهر دوست ما هستند، اما هنوز هیچ‌کدام - حتی روسیه و چین - حاضر نشده‌اند بانک مشترک با ایران تشکیل دهند، چون در حال کار با آمریکا و اروپا هستند.

تحریم بانک مرکزی پابرجاست

کاووسی در ادامه با اشاره به راه‌اندازی سیستم پرداخت میر با روسیه گفت: حتی همین سیستم میر هم که با روس‌ها راه‌اندازی کردیم، حجم ناچیزی دارد و بیشتر نمایشی بوده تا کارآمد. ما حتی گردشگری قابل‌توجهی نداریم و این سیستم نتوانسته مشکلات تجار را حل کند. بتوانند بدون محدودیت کالا وارد کنند یا صادر کنند و پولشان را برگردانند. در واقع، ریشه مشکلات ما عمیق‌تر از این است که با چند کارت بانکی حل شود؛ لذا اثر آنچنانی هم در اقتصاد ایران ندارد. در شرایط تحریم هم این کار‌ها شدنی نیست.

او تصریح کرد: تا زمانی که تحریم‌ها به طور اساسی رفع نشود، نه بانک مشترک و نه هیچ تفاهم‌نامه‌ای نمی‌تواند در عمل کمک مؤثری به اقتصاد کشور کند. ما با انواع تحریم‌های موشکی، حقوق بشری، کاتسا و... مواجهیم. حتی اگر تحریم هسته‌ای برداشته شود، باز هم بانک مرکزی به دلیل تحریم، نمی‌تواند آزادانه فعالیت کند. اگر تحریم هسته‌ای برداشته شود تحریم بانک مرکزی سر جای خودش است.

با دو سه بانک مشترک نمی‌توانیم سیستم پولی جهان را دور بزنیم

وی تأکید کرد: این اقدامات نه تنها جایگزین بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نمی‌شود، بلکه حتی نمی‌تواند نقش حداقلی آنها را هم ایفا کند. تصور اینکه با دو یا سه بانک مشترک بتوانیم سیستم پولی جهانی را دور بزنیم، خیال‌پردازی است. بانک جهانی بیش از ۱۸۰ عضو دارد و بودجه‌اش از حق عضویت این کشور‌ها تأمین می‌شود. آنها سیاست‌های پولی دنیا را تنظیم می‌کنند.

به گفته این کارشناس اقتصادی، حتی عضویت در نهاد‌های بین‌المللی هم برای ایران به حالت تعلیق درآمده است. وی افزود: ما در سال‌های قبل رئیس میز گروه ۷۷ در بانک جهانی بودیم و حق رأی و نفوذ داشتیم، اما به دلیل تحریم‌ها حتی نتوانستیم شهریه سالانه خود را پرداخت کنیم و حق رأی‌مان از بین رفت. این در حالی است که بانک جهانی در زمینه مشاوره، آموزش و کارشناسی به بانک‌های کشور‌های جهان دومی و سومی کمک می‌کرد.

او با بیان اینکه ارتباط آموزشی بانک مرکزی با نهاد‌های بین‌المللی نیز از بین رفته، ادامه داد: تا پیش از تحریم‌ها سالانه ده‌ها نفر از کارشناسان ما در دوره‌های آموزشی بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول شرکت می‌کردند. حالا بیش از ۱۲ سال است تمام ارتباطات ما قطع شده است و حتی نمی‌توانیم شهریه بپردازیم، چه برسد به شرکت در دوره‌ها. اینها به دلیل تحریم و FATF است و این وضعیت بانک مرکزی را از استاندارد‌های جهانی دور کرده است. ما خودمان باعث این محرومیت‌ها شده‌ایم. اکنون ما می‌خواهیم با چند کشوری چیزی مانند بانک جهانی درست کنیم؟ کشور‌هایی مثل چین، روسیه و کشور‌هایی که زیرمجموعه اینها هستند و خود بریکس توانایی این کار را ندارد. چون ترامپ به آنها گفته اگر بخواهید برای خود یک پول تعریف کنید تعرفه شما را ۱۰۰ درصد می‌کنم یعنی اصلا نمی‌توانید با آمریکا و کشور‌های مورد نظر معامله کنید.

شعار با واقعیت تفاوت دارد/ تجربه ونزوئلا تکرار نشود

در پایان، کاووسی با تأکید بر تفاوت شعار با واقعیت اظهار کرد: ایجاد بانک‌های مشترک بیشتر یک اقدام تبلیغاتی است تا اقتصادی. در عمل نه بانک ایران و ونزوئلا فعال است، نه سیستم میر مشکل‌گشا بوده. حتی اگر بگویند در تهران و مسکو کارت بانکی کار می‌کند، میزان نقل و انتقالات آنچنان ناچیز است که نمی‌تواند جایگزین ساختار‌های بزرگ مالی جهان شود.

او افزود: ما شعار زیاد داده‌ایم، اما در عمل چیزی اجرا نشده است. این صحبت‌ها بیشتر برای ایجاد امید در میان مردم ناآگاه است. در واقع هیچ‌کدام از این پروژه‌ها به مرحله عملیاتی نمی‌رسد. تجربه هم نشان داده که تحریم‌ها شوخی‌بردار نیستند و نمی‌توان با نمایش‌های رسانه‌ای بر آنها غلبه کرد.