احتمال حمله مجدد اسرائیل به ایران با فعال‌سازی مکانیسم ماشه / جنگ نزدیک است؟

به گزارش اقتصادآنلاین، در روزهای اخیر، رسانه‌ی Terror Alarm که یک نهاد خصوصی و غیررسمی در حوزه هشدارهای امنیتی است، خبری منتشر کرد مبنی بر اینکه ایران توسط شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نقض تعهدات مربوط به عدم اشاعه هسته‌ای شناخته شده است. این نخستین بار در ۲۰ سال گذشته است که چنین حکمی صادر می‌شود. به نوشته‌ی این رسانه، این تصمیم می‌تواند مسیر را برای حملات احتمالی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران هموار کند.

به تاریخ فعال‌سازی مکانیسم ماشه نزدیک شدیم؟

هم‌زمان با این تحولات، بحث مکانیسم ماشه (Snapback Mechanism) دوباره به یکی از مهم‌ترین محورهای سیاسی و حقوقی تبدیل شده است. در همین زمینه، شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه، توضیح داد که کشورهای اروپایی تلاش زیادی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه کرده‌اند اما به اعتقاد روسیه و چین، این اقدام فاقد وجاهت قانونی است. او گفت: «مکانیسم ماشه به گونه‌ای طراحی شده که حتی مخالفت روسیه یا چین هم مانع اجرای آن نمی‌شود. چرا که این فرآیند طبق سند برجام تنظیم شده و اگر اروپایی‌ها آن را آغاز کنند، نهایتاً تحریم‌ها بازمی‌گردد.»

مکانیسم ماشه به زبان ساده

مکانیسم ماشه یا «اسنپ‌بک» یکی از بندهای کلیدی برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است. طبق این سازوکار:

اگر یکی از کشورهای عضو ادعای نقض اساسی تعهدات برجام توسط ایران را مطرح کند، روند بازگشت تحریم‌ها آغاز می‌شود.

این روند طی حدود ۳۰ روز به نتیجه می‌رسد و در صورت نبود قطعنامه‌ی جدید برای توقف آن، تمام تحریم‌های لغو شده سازمان ملل به‌طور خودکار بازمی‌گردند.

در این فرآیند، کشورهای دارای حق وتو (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا) نمی‌توانند جلوی بازگشت تحریم‌ها را بگیرند، چرا که تنها کافی است یک عضو ادعای «عدم پایبندی اساسی» را مطرح کند.

اختلاف بر سر مشروعیت فعال‌سازی مکانیسم ماشه

پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، یکی از چالش‌ها این بود که آیا ایالات متحده همچنان حق استفاده از مکانیسم ماشه را دارد یا خیر. واشنگتن مدعی است چون در تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ نقش داشته، همچنان از این حق برخوردار است. اما ایران، روسیه، چین و حتی برخی کشورهای اروپایی این استدلال را رد می‌کنند و معتقدند آمریکا با خروج از برجام، جایگاه حقوقی خود را از دست داده است.

بنابراین، در شرایطی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایران را ناقض تعهدات دانسته و بحث بازگشت تحریم‌ها جدی‌تر از همیشه مطرح است، فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند سرنوشت آینده ایران با شورای امنیت را به‌طور کامل تغییر دهد.