احتمال فعالیت آتشفشان دماوند از منظر معاون سازمان زمین‌شناسی

به گزارش اقتصادآنلاین و به نقل از ایسنا، دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی گزارشی از تغییرات حجم خروج بخارات از آتشفشان دماوند منتشر کرد. این گزارش به همت امیر شمشکی و رضا علیخان‌زاده تهیه شده است.

در این گزارش تاکید شده است که هر از گاهی اخباری مبنی بر افزایش چشمگیر خروج بخارات از قله آتشفشان دماوند در فضای رسانه‌­ای منتشر می‌شود که برای اطلاع علاقه‌مندان به این موضوع، مطالبی به شرح ذیل ارائه شده است.

«آتشفشان دماوند آتشفشانی است جوان و خفته که هیچ‌گونه گزارش تاریخی از فعالیت آتشفشانی از آن موجود نیست. با وجود این، نشانه‌هایی از خاموش نبودن آن شامل خروج بخارات و وجود چشمه‌های آبگرم در پیرامون آن مشاهده می‌شود.

در این منطقه، چون مقدار درجه زمین گرمایی بالا بوده، آب‌های نفوذ یافته از سطح زمین نسبت به مناطق با درجه زمین گرمایی معمولی، در مسیری کوتاه‌تر به سرعت گرم می‌شوند و از طریق شکستگی‌ها و درز و شکاف‌های موجود در سنگ‌ها به سطح زمین راه می‌یابند.

با توجه به این که آتشفشان دماوند آتشفشانی خاموش به شمار نمی‌آید، خروج دود و بخار از آن پدیده‌ای عادی است. البته در گذشته مقدار خروج این بخارات دارای تغییراتی بوده و گه‌گاه افزایش شدت خروج مورد توجه قرار گرفته است. از جمله این موارد می‌توان به افزایش خروج دود و بخار از بهمن ماه سال ۱۳۸۵ به مدت چند ماه اشاره کرد.

در گزارش‌های تهیه شده توسط این سازمان در سال ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ در این مورد، به رخداد زمین لرزه‌ای با بزرگای ۲.۷ در ۲۳ دی ماه ۱۳۸۵ به عنوان مهمترین رخداد لرزه‌ای در کوتاه‌ترین زمان و نزدیک‌ترین مکان از زمان گزارش افزایش خروج بخارات اشاره شده است. در این گزارش‌ها، نویسندگان به این نکته اشاره دارند که نشانه‌هایی از رخداد قریب‌الوقوع فعالیت آتشفشانی مشاهده نمی‌شود.

در گزارش سال ۱۳۸۵ با توجه به کاهش چشمگیر مقدار TDS (کل مواد جامد محلول-Total dissolved solids) در آب تعدادی از چشمه‌های آبگرم جنوب کوه دماوند که در آن زمان به مدت چند سال تحت پایش ماهانه قرار داشتند، نتیجه گرفتند که به احتمال زیاد افزایش این بخارات به دلیل افزایش نفوذ آب به داخل زمین بوده باشد.

بررسی سایت مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در اول شهریور ۱۴۰۴ (زمان نگارش این گزارش) در ۳ ماه اخیر و در شعاع ۳۰ کیلومتری از قله دماوند نشان می‌دهد که در ۱۵ تیر ماه سال جاری فقط یک زمین لرزه با بزرگای ۲.۷ در موقعیت جغرافیایی ۵۲/۱۹ درجه طول شرقی و ۳۶/۱۰ درجه عرض شمالی و در فاصله حدود ۱۹ کیلومتری شمال غرب قله رخ داده است.

هر چند که افزایش میزان بخار و گاز از دهانه آتشفشان می‌تواند یکی از نشانه‌های احتمال فعالیت آتشفشانی باشد، اما در کنار آن لازم است که نشانه‌های دیگری مانند تغییر چشمگیر در الگوی لرزه‌خیزی منطقه مشاهده شود که در این مورد، تغییر خاصی ایجاد نشده است.

اهمیت پایش پوسته زمین در این منطقه بویژه از دیدگاه رخداد آتشفشان و زمین لرزه بسیار مهم است. این سازمان از اواخر سال ۱۳۸۳ با آغاز پایش هیدروژئوشیمیایی تعدادی از چشمه‌های آبگرم و معدنی کشور با هدف استقرار ایستگاه‌های پایش دائم آب چشمه‌ها و به دنبال آن مطالعات مکان‌یابی استقرار شبکه لرزه‌نگاری و GPS اقدامات خوبی را تا حوالی سال ۱۳۹۶ انجام داده است. بر اساس نتایج به دست آمده، ساخت ایستگاه‌های مورد نظر و ایجاد شبکه رفتارسنجی پوسته زمین در منطقه جزء برنامه‌­های سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور است.

وجود شبکه‌های رفتارسنجی در تعدادی از کشور‌ها موجب شده که با به دست آمدن اطلاعات مناسبی از آتشفشان‌ها، پیش بینی بهتری از رفتار آنها به عمل آید.

در مجموع، تا این زمان بر اساس وضعیت موجود شواهدی مبنی بر فعال شدن قریب‌الوقوع این آتشفشان وجود ندارد.»