ازدواجهای نوین در چین؛
گسترش ازدواج مشارکتی در چین؛ جوانان چینی به ازدواج بدون عشق روی میآورند
| ۰۴/شهريور/۱۴۰۴ | ۱۳:۲۷
اقتصاد آنلاین گزارش می‌دهد؛
زنگ خط پیری جمعیت ایران/ آخرین فرصت استفاده از پنجره جمعیتی از دست می‌رود؟
جمعیت ایران در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۸۶ میلیون نفر رسیده است. این ترکیب جمعیتی، با اکثریتی در سن کار، فرصتی تاریخی برای جهش اقتصادی ایجاد کرده است؛ اما روند رو به افزایش سالمندی، هشدار‌هایی جدی برای آینده نظام رفاه، سلامت و بازنشستگی کشور به همراه دارد.
به گزارش اقتصادآنلاین، بر اساس داده‌های مرکز آمار، جمعیت ایران در سال ۱۴۰۴ به حدود ۸۶ میلیون و ۵۶۲ هزار نفر رسیده است. ترکیب جنسیتی نشان می‌دهد که مردان با ۴۳.۶ میلیون نفر اندکی بیشتر از زنان با ۴۲.۹ میلیون نفر هستند. اما آنچه بیش از همه اهمیت دارد، توزیع سنی جمعیت است که مسیر آینده اقتصاد کشور را رقم می‌زند. در میان این جمعیت، حدود ۱۹.۴ میلیون نفر زیر ۱۵ سال قرار دارند که سهمی نزدیک به یک‌چهارم جمعیت کل کشور است. این گروه مصرف‌کننده منابع آموزشی، بهداشتی و خدمات عمومی‌اند و تا سال‌های آینده به جمعیت فعال اقتصادی اضافه خواهند شد.
بخش اصلی جمعیت، یعنی حدود ۶۰.۴ میلیون نفر، در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال قرار دارند که جمعیت فعال یا در سن کار محسوب می‌شوند. این نسبت، که بیش از دو سوم جمعیت کل را شامل می‌شود، نشان‌دهنده ورود ایران به مرحله‌ای موسوم به «پنجره جمعیتی» است؛ شرایطی که در آن سهم جمعیت در سن کار نسبت به وابستگان (کودکان و سالمندان) بسیار بالاست. این فرصت می‌تواند موتور رشد اقتصادی کشور باشد، به شرط آنکه سیاست‌گذاری‌ها به درستی در جهت اشتغال‌زایی، بهره‌وری و افزایش سرمایه انسانی هدایت شوند.
از سوی دیگر، حدود ۶.۸ میلیون نفر از ایرانیان بالای ۶۵ سال دارند که نشان‌دهنده افزایش تدریجی جمعیت سالمند است. نسبت سالمندی در میان زنان ۸.۴ درصد و در میان مردان ۷.۲ درصد گزارش شده است. این ارقام در مقایسه با دهه‌های گذشته رشد چشمگیری را نشان می‌دهد و زنگ خطری برای نظام رفاه اجتماعی و صندوق‌های بازنشستگی کشور به شمار می‌رود.
فرصت‌ها و تهدید‌های اقتصادی ناشی از ساختار سنی
ساختار سنی ایران در سال ۱۴۰۴ از یک منظر فرصت‌ساز است. بخش بزرگی از جمعیت در سن کار قرار دارد و اگر بستر مناسب برای اشتغال، کارآفرینی و سرمایه‌گذاری فراهم شود، می‌تواند موجب افزایش تولید ناخالص داخلی، رشد درآمد سرانه و بهبود رفاه اجتماعی شود. این همان پدیده‌ای است که اقتصاددانان از آن با عنوان «سود جمعیتی» یاد می‌کنند. کشور‌های شرق آسیا مانند کره جنوبی و مالزی توانستند با بهره‌برداری از این مزیت جمعیتی، جهش‌های بزرگ اقتصادی را تجربه کنند.
اما فرصت‌ها همیشه با تهدید همراه‌اند. اگر اقتصاد ایران نتواند ظرفیت‌های لازم برای جذب این جمعیت فعال را ایجاد کند، نتیجه آن چیزی جز افزایش بیکاری، مهاجرت نخبگان، نارضایتی اجتماعی و اتلاف منابع انسانی نخواهد بود. نرخ بیکاری جوانان در سال‌های اخیر همواره در سطح بالایی قرار داشته و این نشان می‌دهد که بازار کار ایران توان پاسخ‌گویی به تقاضای نیروی کار جدید را ندارد. در چنین شرایطی، جمعیت در سن کار به جای آنکه موتور رشد باشد، به عامل فشار و بحران اقتصادی تبدیل می‌شود.
افزون بر این، جمعیت سالمند کشور هر سال رو به افزایش است. هزینه‌های درمانی، مراقبتی و بازنشستگی برای این گروه، در آینده بار مالی سنگینی بر بودجه عمومی تحمیل خواهد کرد. در حال حاضر نیز صندوق‌های بازنشستگی با بحران‌های جدی مواجه‌اند و بسیاری از آنها برای پرداخت تعهدات خود به کمک‌های دولت وابسته‌اند. با رشد جمعیت سالمند، این فشار‌ها چند برابر خواهد شد و در صورت نبود اصلاحات ساختاری، می‌تواند به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شود.
پیامد‌های اجتماعی و الزامات سیاستی
نسبت بالای جمعیت در سن کار و در مقابل افزایش جمعیت سالمند، اقتصاد ایران را در شرایطی دوگانه قرار داده است. از یک سو، اگر فرصت کنونی از دست برود، ورود تدریجی به دوران سالمندی، کشور را درگیر «دام جمعیتی» خواهد کرد؛ وضعیتی که در آن هم فرصت رشد از میان می‌رود و هم بار سنگین سالمندی بر دوش نظام اقتصادی و رفاهی می‌افتد. از سوی دیگر، در صورت برنامه‌ریزی صحیح، ایران می‌تواند از پنجره جمعیتی برای توسعه سرمایه انسانی و اصلاح ساختار اقتصادی استفاده کند.
برای بهره‌برداری از این فرصت، سیاست‌گذاران باید تمرکز ویژه‌ای بر حوزه‌هایی مانند آموزش با کیفیت، مهارت‌آموزی متناسب با نیاز بازار کار، حمایت از نوآوری و توسعه کارآفرینی داشته باشند. همچنین اصلاحات در بازار کار برای کاهش موانع کسب‌وکار، افزایش بهره‌وری و جذب سرمایه داخلی و خارجی ضروری است. بدون این اقدامات، جمعیت فعال کشور در برابر بیکاری و ناامیدی قرار خواهد گرفت.
در حوزه سالمندی نیز باید از هم‌اکنون برنامه‌ریزی‌های بلندمدت انجام شود. توسعه نظام بیمه‌های اجتماعی پایدار، تقویت صندوق‌های بازنشستگی، ایجاد زیرساخت‌های خدمات بهداشتی و مراقبتی ویژه سالمندان و طراحی برنامه‌های حمایتی در حوزه مسکن و حمل‌ونقل از جمله اقداماتی است که می‌تواند فشار‌های آینده را کاهش دهد.
جمعیت ۸۶ میلیونی ایران در سال ۱۴۰۴ همزمان نشانه‌ای از ظرفیت و تهدید است. اقتصاد کشور در حال حاضر با محدودیت‌های متعدد از جمله تورم بالا، رکود تولید، تحریم‌های خارجی و ناتوانی در جذب سرمایه‌گذاری مواجه است. در چنین شرایطی، مدیریت تحولات جمعیتی بیش از پیش اهمیت دارد. آینده اقتصاد ایران تا حد زیادی به این وابسته است که چگونه از فرصت پنجره جمعیتی بهره بگیرد و همزمان خود را برای موج بزرگ سالمندی آماده کند.
اخبار مرتبط
ارسال نظرات
