طرح مجلس علیه دولت/ NPT چیست و خروج از آن چه پیامدهایی برای ایران دارد؟
هیچ اتفاقی در مذاکرات وزیر خارجه ایران با تروئیکای اروپا یعنی فرانسه، انگلیس و آلمان در نیویورک رخ نداده است. این ادعا را ابتدا لارنس نورمن خبرنگار رسانه آمریکایی وال‌استریت ژورنال مطرح کرد و سپس بیانیه وزارت خارجه آلمان نیز بر آن صحه گذاشت. در این بیانیه از ایران خواسته شده تا «در روز‌های آینده و حتی در ساعت‌های پیش‌رو» گام‌های عملی برای پاسخ به نگرانی‌های طرف‌های مقابل برداشته شود.
به گزارش اقتصاد آنلاین، همزمان، اما در ایران، موضع‌گیری مقامات علیه مواضع کشور‌های غربی ادامه دارد. در این میان، برخی طیف‌های تندرو نیز پیشنهاد خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را مطرح کرده‌اند و مجلس با تدوین طرحی در این زمینه پیش‌قدم شده. اقدامی که می‌تواند اندک روزنه‌های باقی‌مانده دیپلماسی را ببندد. اما ان‌پی‌تی چیست و خروج ایران از آن چه پیامدهایی خواهد داشت؟
ماجرای ایران و ان‌پی‌تی از کجا آغاز شد؟
ایران از جمله بنیان‌گذاران ان‌پی‌تی محسوب می‌شود که در تدوین متن اولیه آن در سال ۱۳۴۷ نقش داشته است. براساس این پیمان پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل (چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و آمریکا) که پیش از سال ۱۳۴۷ برنامه نظامی هسته‌ای خود را گسترش داده بودند به طور رسمی دارای سلاح هسته‌ای شناخته شدند.
ایران در حالی در تدوین پیمان ان‌پی‌تی نقش داشت که برنامه هسته‌ای خود را از دهه ۳۰ شمسی آغاز کرده بود. در ۱۳۳۵ موافقت‌نامه‌ای یازده ماده‌ای میان ایران و آمریکا درباره استفاده غیرنظامی از انرژی هسته‌ای به امضا رسید و سال ۱۳۳۷، آمریکا اولین نیروگاه تحقیقاتی را به دانشگاه تهران هدیه کرد. سال ۱۳۴۷ ایران پیمان عدم منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را پذیرفت و در ۱۳۴۸ مجلس نیز آن را تصویب کرد.
کدام کشور‌ها ان‌پی‌تی را نپذیرفتند؟
تاکنون ۱۸۹ کشور جهان از جمله ایران با امضای پیمان به آن پیوستند تا در راه برخورداری از سلاح هسته‌ای گامی برندارند و از فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای نیز برخوردار شوند. از میان کشور‌های جهان، سودان جنوبی، پاکستان، هند و رژیم اسرائیل این پیمان را نپذیرفتند و به جز سودان جنوبی، باقی به سمت توسعه و برخورداری از سلاح هسته‌ای پیش رفتند.
کره شمالی نیز که روزگاری عضو این پیمان بود، زمزمه‌های خروج از آن در دهه ۹۰ میلادی آغاز کرد. سرانجام کره شمالی، سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۲) اعلام کرد که از پیمان ان‌پی‌تی خارج می‌شود. سپس این کشور نیز به فهرست کشور‌های دارنده سلاح هسته‌ای اضافه شد، چراکه برنامه هسته‌ای خود از سال‌ها قبل به شکل مخفیانه پیش برده بود.
خروج از ان‌پی‌تی چگونه است و چه تبعاتی دارد؟
پیمان ان‌پی‌تی یازده ماده دارد که شرایط عضویت و خروج در آن مشخص شده است. براساس ماده ۱۰ این پیمان، «هر یک از طرف‌های این پیمان، «در اجرای حق حاکمیت ملی خود، در صورتی که تشخیص دهد وقوع رویداد‌های فوق‌العاده مرتبط با موضوع این پیمان، منافع عالی کشورش را به خطر انداخته است، حق دارد از پیمان خارج شود». نکته اینجاست که برای خروج از این پیمان، کشوری که قصد خروج دارد باید حداقل دوازده ماه قبل از تاریخ مورد نظر برای خروج، اطلاعیه‌ای به تمام طرف‌های پیمان و شورای امنیت سازمان ملل متحد ارسال کند. در این اطلاعیه دلایل خروج نیز باید ذکر شود. همانطور که اشاره شد، کره شمالی یک بار تلاش کرده از این اصل استفاده کند، اما در نهایت بدون طی مراحل پیش‌بینی شده، به عضویت خود در این پیمان پایان داد و سپس تحت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفت.
مجلس علیه دولت؟
حالا با تاریک‌شدن فصل روابط ایران با اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به ویژه پس از جنگ دوازده روزه، برخی از جریان‌های سیاسی در ایران، موضوع خروج از ان‌پی‌تی را مطرح کرده‌اند. از نظر این جریان‌ها، که عمدتا تندرو‌های داخلی هستند، خروج از ان‌پی‌تی می‌تواند ابزاری برای پاسخ به سیاست‌های اروپا درباره فعال‌کردن مکانیسم اسنپ بک و پایان احتمالی برجام باشد.
حسینعلی حاجی‌دلیگانی از نماینده‌های نزدیک به جریان پایداری در مجلس دوازدهم در مصاحبه‌ای گفته «موضوع خروج از NPT تنها یک بحث رسانه‌ای یا تهدید لفظی نیست؛ در سطوح مختلف کشور بررسی شده و آماده ارائه به صحن علنی مجلس است، این اقدام می‌تواند پاسخی قاطع و روشن به بدعهدی‌ها و اقدامات خصمانه اروپا باشد.» او مدعی شده که «میان مسئولان کشور وحدت نظر وجود دارد و همه دستگاه‌های تصمیم‌گیر، خروج از NPT را بهترین گزینه برای مقابله با اقدام کشور‌های اروپایی می‌دانند.»
این در حالی است که دولت و به طور مشخص وزیر خارجه، تاکنون هیچ اظهارنظری مبنی بر خروج ایران از ان‌پی‌تی نداشته است. حتی در نقطه مقابل نظر هم‌فکران حاجی دلیگانی در مجلس، دولت تاکید دارد که ایران از اولین امضاکنندگان این پیمان است و براساس آن از حق غنی‌سازی صلح‌آمیز برخوردار است. با این همه به نظر می‌رسد که طیف تندرو، تلاش دارد تا با تحمیل خروج از ان‌پی‌تی آخرین روزنه‌های دیپلماسی و مذاکره با کشور‌های غربی را ببندد. پس از پایان جنگ دوازده روزه نیز مجلس در طرحی سه فوریتی تعلیق همکاری‌های ایران با آژانس بین‌المللی انرژي اتمی را به تصویب رساند. در حالی که صاحب‌نظران تاکید دارند که قطع همکاری‌ها با آژانس و خروج از پیمان ان‌پی‌تی، به منزله تسهیل اجماع بین‌المللی علیه ایران است که می‌تواند هزینه‌های بسیار هنگفت اقتصادی، سیاسی و امنیتی را به کشور تحمیل کند.
