احیای یک قانون پس از ۵۷ سال؛ کشت خشخاش در ایران دوباره قانونی می‌شود؟
براساس مواضع سخگوی دولت و یک عضو ستاد مبارزه با مواد مخدر، کشت خشخاش در ایران قانونی می‌شود. این یعنی قانون مصوب سال ۱۳۴۷، ۵۷ سال بعد احتمالا با آیین‌نامه‌های اجرایی دولت احیا خواهد شد تا نیاز داخلی برای استفاده‌های دارویی از تریاک از طریق تولید داخلی برآورده شود.
به گزارش اقتصادآنلاین، سرانجام، دولت و مجلس به قانونی شدن کشت محدود خشخاش در کشور راضی شدند. کمبود وزارت بهداشت برای استفاده‌های دارویی، پایین‌بودن خلوص تریاک‌های کشف‌شده از سوی پلیس و افزایش کشت خشخاش در برخی استان‌های کشور را باید از دلایل اصلی این سیاست دانست. هرچند که حالا دولت و موافقان، اصطلاح «کشت بدون نشت» را به کار می‌برند، منتقدان هشدار می‌دهند که بدون سازوکارهای شفاف و ضمانت اجرایی قوی، قانونی‌سازی می‌تواند به افزایش فساد و نشت محصول به بازار غیرقانونی منجر شود. اما تصمیم دولت و مجلس چیست؟
قانون ۱۳۴۷ چه می‌گوید؟
قانون مصوب سال ۱۳۴۷، شرایط کشت خشخاش را مشخص کرده است. این قانون بعد از انقلاب البته در عمل ملغی شد و تلاشی گسترده برای مقابله با کشت خشخاش در زمین‌های کشاورزی صورت گرفت. براساس این قانون که ۹ ماده دارد، کلیه معاملات (اعم از داخلی و خارجی) و نگاهداری و تیاری و حمل و نقل مواد افیونی (تریاک - شیره و سایر مشتقات آن) در انحصار دولت خواهد بود. همچنین ماده سوم این قانون نیز تاکید می‌کند که مصرف مواد افیونی مذکور در ماده ۲ جز با مجوز طبی و یا برای امور علمی ممنوع است و مرتکبین مشمول حداکثر مجازات‌های مقرر در‌قوانین مربوط خواهند بود. حالا، پس از ۵۷ سال، مدیرکل حقوقی ستاد مبارزه با مواد مخدر در این زمینه توضیح داده که از سال ۱۳۴۷ برابر کنوانسیون‌های ۱۹۶۱ و ۱۹۷۱ ایران مجاز به کشت خشخاش در بازار جهانی بوده است. به گفته ترحمی «بعد از انقلاب اسلامی که ممنوعیت خودخواسته کشت خشخاش را داشتیم، داوطلبانه این مجوز را کنار گذاشتیم و از کشفیات مواد مخدر و با مجوز نهاد شبه قضائی بین‌المللی که بر این تجارت نظارت می‌کند». تامین تریاک مورد نیاز برای استفاده‌هایی دارویی نیز از طریق واردات و کشف قاچاق از سوی نیروی انتظامی انجام می‌شده است.
چرا درخواست برای تولید داخلی تریاک مطرح شد؟
اردیبهشت ماه بود که رضا سپهوند یکی از نمایندگان استان لرستان اعلام کرد که وزارت بهداشت سالانه به ۶۰۰ تن تریاک برای تولیدات دارویی خود نیاز دارد. اما از این میزان فقط حدود ۲۰۰ تن از طریق واردات و کشف قاچاق به دست می‌آید. نکته دیگر اینجاست که خلوص تریاک کشف‌شده در فرآیند قاچاق نیز در سال‌های اخیر به شدت پایین آمده است. از طرفی پس از روی کار آمدن طالبان در سال ۱۴۰۰ در افغانستان، این گروه کشت خشخاش در افغانستان را ممنوع اعلام کرد و به مقابله با آن برخواست.
نکته اینجاست که صنعت داروسازی یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان تریاک در جهان محسوب می‌شود. در این حوزه کشورهای هند، ترکیه و استرالیا تولیدکنندگان اصلی تریاک مورد نیاز برای تولید دارو هستند. به طوری که این سه کشور سالانه ۲ هزار تن تریاک تولید و به کشورهای دیگر صادر می‌کنند. هند و ترکیه نیز جزو تولیدکنندگان دارو و مواد اولیه دارویی نیز هستند و صنایع خود آن‌ها نیز از این تولیدات استفاده می‌کنند.
در چنین شرایطی، موافقان کشت خشخاش در داخل از جمله سپهوند اظهار امیدواری کردند که بتوان نیاز داخلی از طریق تولید داخلی برآورده کرد. به گفته سپهوند طرحی نیز برای احیای قانون ۱۳۴۷ در مجلس در دستور کار برخی نمایندگان قرار داشت. پس از آن در شهریور ماه فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت نیز روز ۱۸ شهریور در جمع خبرنگاران و در پاسخ به سوالی درباره خبر مجوز کاشت خشخاش در کشور، تایید کرد که جمع‌بندی دولت تولید داخلی با سازوکار نظارتی است.
دولت آیین‌نامه اجرایی صادر می‌کند؟
به دلیل وجود قانون ۱۳۴۷، نیاز به تصویب قانون جدید در این زمینه وجود ندارد. موضوعی که سپهوند نماینده لرستان نیز آن را تایید کرده است. بنابراین طبق سخنان فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت، احتمالا دولت آیین‌نامه‌های اجرایی برای از سرگیری این قانون را صادر خواهد کرد. به این ترتیب، کشت خشخاش هم می‌تواند نیاز داخلی را برآورده کند و هم به صادرات کمک کند. چراکه گفته می‌شود تریاک تولید ایران جزء مرغوب‌ترین محصولات در دنیا است. اما این اتفاق نیازمند سازوکارهای دقیق نظارتی و اجرایی مداوم از سوی دولت است. همچنین گفته شده که مجازات‌هایی نیز برای کشت غیرقانونی در نظر گرفته شده که تولید را محدود نگه دارد. مجازات‌هایی که از جریمه نقدی آغاز می‌شود و به مصادره زمین و زندان ختم خواهد شد.
اکنون باید دید که دولت این سیاست را چگونه و با چه سازوکار‌هایی اجرایی خواهد کرد.