ترکیه در آستانه افزایش واردات گاز از آمریکا؛ آخرین بازار بزرگ اروپایی ایران از دست می‌رود؟

به گزارش اقتصادآنلاین، در حالی‌که ترکیه در حال متنوع‌سازی منابع گازی خود و افزایش واردات گاز طبیعی مایع (LNG) از ایالات متحده است، جایگاه ایران به عنوان یکی از تأمین‌کنندگان سنتی انرژی این کشور در معرض تهدید قرار گرفته است. بر اساس گزارشی که خبرگزاری رویترز به تازگی منتشر کرده، ترکیه قصد دارد تا پایان سال ۲۰۲۸ (۱۴۰۷) بیش از نیمی از نیاز گازی خود را از طریق تولید داخلی و واردات LNG تأمین کند؛ تغییری که ممکن است آخرین بازار عمده اروپایی برای ایران و البته روسیه را کوچک‌تر کند. 

قرارداد ایران با ترکیه در آستانه اتمام

ترکیه که تاکنون بخش مهمی از گاز مصرفی خود را از روسیه، ایران و آذربایجان دریافت می‌کرد، اکنون در مسیر کاهش وابستگی به این سه کشور قرار دارد. قرارداد بلندمدت واردات سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز از ایران قرار است در میانه سال آینده منقضی شود.

مذاکرات برای تمدید این قرارداد در حال انجام است و ترکیه پیشنهاد داده که خرید سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز از ایران را تنها برای پنج سال دیگر ادامه دهد. کارشناسان تأکید می‌کنند که یک قرارداد کوتاه‌مدت، منافع راهبردی بلندمدت ایران را تأمین نخواهد کرد و به همین دلیل ضروری است که تهران برای یک توافق طولانی‌تر، دست‌کم ۲۵ ساله، پافشاری کند.

بر اساس تحلیل‌ها، افزایش صادرات گاز ایران به ترکیه تا دو تا سه برابر میزان فعلی می‌تواند زمینه‌ساز یک همکاری سودمند برای هر دو طرف باشد. چراکه ترکیه نیز از سوی آمریکا برای کاهش واردات گاز از روسیه تحت فشار قرار دارد. 

نکته دیگر اینجاست که ترکیه نمی‌تواند به‌راحتی وابستگی بیش از ۵۰ درصدی خود به گاز روسیه و ایران را قطع کند و همین امر ایران را به یکی از شرکای کلیدی انرژی این کشور تبدیل کرده است.

در حال حاضر، ایران سالانه بین ۹ تا ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه صادر می‌کند که این کشور را پس از عراق به دومین بازار بزرگ گاز ایران تبدیل کرده است. با این حال، به‌روزرسانی زیرساخت‌های گازی، تحریم‌های آمریکا و افزایش قیمت گاز صادراتی ایران از چالش‌های جدی در مسیر تداوم این صادرات است.

تلاش ترکیه برای تبدیل‌شدن به مرکز گازی منطقه

تحلیلگران می‌گویند آنکارا با هدف افزایش انعطاف‌پذیری در تأمین انرژی و تبدیل شدن به مرکز گازی در منطقه، به دنبال قرارداد‌هایی کوتاه‌تر و متنوع‌تر است. ترکیه علاوه بر توسعه میادین گازی داخلی در دریای سیاه، ظرفیت واردات LNG خود را به ۵۸ میلیارد مترمکعب در سال رسانده و مجموعه‌ای از قرارداد‌های بلندمدت به ارزش ۴۳ میلیارد دلار با تأمین‌کنندگان آمریکایی امضا کرده است.

در صورت تحقق این برنامه، ترکیه تا سال ۲۰۲۸ می‌تواند بیش از ۲۶ میلیارد مترمکعب گاز از طریق تولید داخلی و واردات LNG تأمین کند. این حجم، بیش از نیمی از تقاضای سالانه ۵۳ میلیارد مترمکعبی گاز ترکیه را پوشش می‌دهد و نیاز به واردات از طریق خطوط لوله را به حدود ۲۶ میلیارد مترمکعب کاهش می‌دهد؛ رقمی که به‌طور مستقیم بر بازار‌های صادراتی ایران و روسیه اثر خواهد گذاشت.

لزوم بازنگری ایران در سیاست‌های صادراتی

کارشناسان انرژی در تهران معتقدند تداوم روند کنونی بدون بازنگری در سیاست‌های صادراتی ایران می‌تواند به از دست رفتن یکی از معدود بازار‌های پایدار گاز کشور منجر شود. ایران در حال حاضر به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری، تحریم‌های خارجی و محدودیت در توسعه زیرساخت‌های گازی، قادر به افزایش ظرفیت صادرات خود نیست. همچنین مشکلات فنی در خط لوله صادراتی ایران به ترکیه بار‌ها باعث قطع یا کاهش جریان گاز شده است.

از سوی دیگر، ترکیه تلاش دارد با تبدیل شدن به مسیر ترانزیت گاز به اروپا، از تحولات ژئوپلیتیکی منطقه به نفع خود استفاده کند. در این مسیر، واردات LNG از آمریکا و سایر کشور‌ها به آنکارا قدرت چانه‌زنی بیشتری در برابر تأمین‌کنندگان سنتی از جمله ایران خواهد داد.

در این میان، تحلیلگران در ایران تأکید می‌کنند که تهران باید در کنار حفظ روابط انرژی با ترکیه، به‌دنبال تنوع‌بخشی در بازار‌های صادراتی خود از طریق توسعه صادرات به کشور‌های همسایه، پروژه‌های گاز مایع (LNG) و افزایش بهره‌وری داخلی باشد.

چه خواهد شد؟

در نهایت، اگرچه ایران و ترکیه روابط دیرینه‌ای در حوزه انرژی دارند، اما تغییر موازنه در بازار گاز جهانی و فشار سیاسی واشنگتن برای کاهش همکاری‌های انرژی با تهران، نشان می‌دهد که حفظ جایگاه ایران در بازار ترکیه نیازمند دیپلماسی فعال، سرمایه‌گذاری در صنعت گاز و افزایش جذابیت اقتصادی قرارداد‌های صادراتی است.