تیر خلاص عراق به ایران/ بغداد زیر توافق زد
تصمیم تازه بغداد، مسیر صادرات یکی از پرتقاضاترین محصولات ایرانی را با چالشی جدی روبه‌رو کرده است. بازاری که روزی درهایش به روی فولاد ایران باز بود، امروز با دیوارهای تعرفه‌ای محصور شده است.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از مهر، فرزاد پیلتن، دستیار رئیس کل سازمان توسعه تجارت در امور بین‌الملل، اعلام کرد: دولت عراق برای حمایت از تولید داخلی، واردات میلگرد را با تعرفه‌های سنگین محدود کرده است. به گفته او، بهترین راهکار برای صادرکنندگان ایرانی، ایجاد خطوط تولید در داخل عراق است تا بتوانند حضور خود را در این بازار حفظ کنند.
برنامه‌ریزی چندساله بغداد برای خودکفایی فولادی
پیلتن توضیح داد که این سیاست از مدت‌ها قبل در دستور کار دولت عراق قرار داشته است. بغداد از حدود سه سال پیش برای توسعه تولید داخلی مقاطع فولادی، به‌ویژه میلگرد، برنامه‌ریزی کرده و در سال جاری به مرحله تحقق این هدف رسیده است.
کارشناسان حوزه عراق نیز پیش‌بینی کرده بودند که با رسیدن این کشور به مرز خودکفایی، احتمال اعمال محدودیت یا ممنوعیت واردات برخی محصولات فولادی افزایش یابد؛ اتفاقی که اکنون عملی شده است.
محدودیت‌ها فقط متوجه ایران نیست
به گفته پیلتن، محدودیت‌های جدید صرفاً شامل ایران نمی‌شود، بلکه تمامی کشور‌هایی را که پیش‌تر به عراق فولاد صادر می‌کردند در بر می‌گیرد. او تأکید کرد: «بدون تردید این تصمیم باعث کاهش صادرات فولاد ایران به عراق خواهد شد.»
وی یادآور شد که در بخش سیمان نیز دولت عراق پیش‌تر سیاست مشابهی را در پیش گرفته بود و همین امر باعث افت شدید صادرات سیمان ایران طی سال‌های گذشته شد.
پیشنهاد بغداد به صادرکنندگان: بیایید در خاک ما تولید کنید
پیلتن ادامه داد: دولت عراق برای ادامه همکاری با شرکای خارجی، پیشنهاد کرده است شرکت‌های صادرکننده — از جمله ایرانی‌ها — با ایجاد خطوط تولید در داخل خاک عراق، به فعالیت خود ادامه دهند. این پیشنهاد بخشی از برنامه رسمی دولت برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد اشتغال در این کشور است.
الگوبرداری از سیاست‌های جهانی
به گفته دستیار رئیس کل سازمان توسعه تجارت، چنین رویکردی در تجارت بین‌الملل کاملاً شناخته‌شده است. کشور‌هایی مانند ایالات متحده نیز در سال‌های اخیر بر این سیاست تأکید دارند که برای دستیابی به بازار سایر کشور‌ها باید سرمایه‌گذاری مستقیم در آنها انجام شود؛ اقدامی که علاوه بر حمایت از تولید داخلی، به اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی کشور میزبان کمک می‌کند.
عراق؛ از بازار مصرف تا قطب تولید
در دو دهه اخیر، عراق به یکی از مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران در حوزه مصالح ساختمانی و محصولات صنعتی تبدیل شده بود. پس از سقوط رژیم سابق و آغاز بازسازی کشور، تقاضا برای فولاد، به‌ویژه میلگرد، به‌شدت افزایش یافت و تولیدکنندگان ایرانی نقش پررنگی در تأمین این نیاز داشتند.
افول تدریجی صادرات ایران به عراق
بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰، عراق همواره در میان سه مقصد نخست صادرات غیرنفتی ایران قرار داشت. اما از اواخر دهه ۱۳۹۰، دولت عراق با هدف صنعتی‌سازی و خودکفایی، سیاست‌های حمایت از تولید داخلی را در پیش گرفت.
این روند ابتدا از صنعت سیمان آغاز شد؛ به‌طوری که با راه‌اندازی کارخانه‌های جدید و اعمال تعرفه‌های وارداتی، سهم ایران از بازار سیمان عراق از بیش از پنج میلیون تن به کمتر از یک‌چهارم کاهش یافت.
خودکفایی فولادی و سرمایه‌گذاری مشترک
در حوزه فولاد نیز با سرمایه‌گذاری مشترک میان شرکت‌های عراقی، ترکیه‌ای و عربی، خطوط تولید جدید در استان‌های بصره، صلاح‌الدین و نینوا راه‌اندازی شد. این ظرفیت‌های تازه باعث شده نیاز عراق به واردات میلگرد به حداقل برسد. کارشناسان این سیاست را تلاشی برای جلوگیری از خروج ارز و جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌دانند.
مسیر جدید ایران در بازار عراق
اکنون ایران برای حفظ جایگاه خود باید استراتژی تازه‌ای در پیش گیرد؛ از جمله ایجاد واحد‌های تولید یا مونتاژ در خاک عراق، تأسیس شرکت‌های مشترک، یا تمرکز بر محصولاتی که هنوز تولید داخلی عراق پاسخگوی آن نیست.
این رویکرد، مشابه تجربه موفق ترکیه و چین است که با سرمایه‌گذاری مستقیم توانسته‌اند جایگاه خود را در بازار عراق تثبیت کنند.
