بالاگرفتن جنگ تجاری واشنگتن و پکن؛ سایه دیوان عالی آمریکا بر تصمیمات ترامپ و چین

به گزارش اقتصادآنلاین، میان واشنگتن و پکن، بار دیگر تنش‌های تجاری شعله‌ور شده است. پس از ماه‌ها آرامش نسبی و وعده دیدار میان دونالد ترامپ و شی جین‌پینگ، دو قدرت اقتصادی جهان دوباره وارد مرحله‌ای از رویارویی آشکار اقتصادی و سیاسی شده‌اند.

جنگ تجاری، از کنترل صادرات تا تهدید تعرفه صددرصدی

روز پنج‌شنبه، چین اعلام کرد که کنترل‌های تازه‌ای بر صادرات عناصر نادر خاکی وضع کرده است. این عناصر که در صنایع حساسی مانند تولید نیم‌رسانا، خودرو‌های برقی، تجهیزات دفاعی و فناوری‌های سبز کاربرد دارند، یکی از ابزار‌های کلیدی پکن برای اعمال نفوذ در زنجیره‌ی تأمین جهانی محسوب می‌شوند.

بر اساس گزارش رویترز، این تصمیم چین شامل افزودن پنج عنصر جدید به فهرست مواد نیازمند مجوز صادرات است؛ اقدامی که باعث می‌شود شرکت‌های خارجی، از جمله شرکت‌های آمریکایی، برای دسترسی به مواد حیاتی، به تایید مستقیم پکن وابسته شوند.

روز بعد، دونالد ترامپ در واکنشی تند، تهدید کرد که تعرفه‌هایی ۱۰۰درصدی بر تمام کالا‌های وارداتی از چین اعمال خواهد کرد و در عین حال دیدار برنامه‌ریزی‌شده‌اش با رئیس‌جمهور چین را نیز لغو می‌کند. او در پستی در شبکه اجتماعی تروث سوشیال نوشت:

«نگران چین نباشید، همه چیز روبه‌راه خواهد شد. رئیس‌جمهور محترم شی فقط لحظه‌ی سختی را پشت سر می‌گذارد.»

این اظهارات، اما نتوانست از التهاب بازار‌ها بکاهد. شاخص‌های بورس آسیا در آستانه هفته‌ی جدید با افت شدید مواجه شدند و تحلیلگران از احتمال «بزرگ‌ترین کاهش چندماهه» سخن گفتند.

چرا چین وارد جنگ تجاری شد؟

بسیاری از تحلیلگران غربی بر این باورند که اقدام چین صرفاً واکنشی اقتصادی نیست، بلکه حرکتی زمان‌بندی‌شده برای افزایش قدرت چانه‌زنی در برابر دولت ترامپ است.

چینی‌ها می‌گویند که جنگ تجاری را نمی‌خواهند اما از آن «ابایی» هم ندارند. 

پکن از یک‌سو، با محدود کردن صادرات عناصر نادر خاکی، می‌خواهد به آمریکا یادآوری کند که در بخش‌هایی از زنجیره‌ی جهانی تولید، قدرت انحصاری دارد. از سوی دیگر، این اقدام درست در مقطعی انجام شده که در آمریکا، اختیارات اقتصادی رئیس‌جمهور زیر ذره‌بین دیوان عالی قرار گرفته است.

دیوان عالی آمریکا؛ داور نهایی قدرت رئیس‌جمهور

در هفته نخست ماه نوامبر (آبان)، قرار است نخستین پرونده درباره حدود اختیارات رئیس‌جمهور در اعمال تعرفه‌های تجاری در دیوان عالی ایالات متحده بررسی شود. این پرونده به‌طور خاص به این پرسش می‌پردازد که آیا رئیس‌جمهور می‌تواند به‌صورت یک‌جانبه و بدون تصویب کنگره، تعرفه‌هایی سنگین را با استناد به قوانین اضطراری نظیر قانون اختیارات اقتصادی اضطراری بین‌المللی اعمال کند یا خیر.

دیوان عالی آمریکا، نهادی است با ۹ قاضی که به شکل مادام‌العمر منصوب می‌شوند. این نهاد بالاترین مرجع قضایی ایالات متحده است و تفسیر نهایی قانون اساسی را بر عهده دارد. بنابراین، تصمیمات آن می‌تواند مسیر سیاست داخلی و خارجی را تغییر دهد. برای مثال، آراء پیشین این نهاد درباره ممنوعیت‌های مهاجرتی ترامپ در ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) و قدرت اجرایی دولت‌ها در حوزه محیط‌زیست، بار‌ها مرز‌های قدرت ریاست‌جمهوری را جابه‌جا کرده است.

در صورت صدور حکمی که اختیارات تعرفه‌ای رئیس‌جمهور را محدود کند، ابزار کلیدی ترامپ در فشار بر چین، یعنی همان تعرفه‌های تجاری، عملاً تضعیف خواهد شد. به همین دلیل برخی تحلیلگران، از جمله جاش لیپسکی از شورای آتلانتیک، معتقدند که پکن دقیقاً این زمان‌بندی را دیده و می‌خواهد از تردید حقوقی پیش‌رو به نفع خود بهره ببرد.

به بیان دیگر، چین شاید به این نتیجه رسیده که قدرت ترامپ در اعمال فشار اقتصادی در آستانه محدود شدن است و بنابراین فرصت مناسبی برای پیش‌دستی و اعمال فشار متقابل فراهم شده است.

واشنگتن در موضع تدافعی

در واشنگتن، واکنش‌ها سریع و گسترده بود. نماینده تجاری ایالات متحده اعلام کرد که «چین با بی‌توجهی به توافق‌های پیشین، مسیر تنش را انتخاب کرده است.»

در کنگره نیز، جمهوری‌خواهان از اقدام ترامپ حمایت کردند و آن را نشانه‌ای از «استواری در برابر باج‌خواهی چین» دانستند، در حالی‌که دموکرات‌ها هشدار دادند که افزایش تعرفه‌ها تنها به مصرف‌کنندگان آمریکایی آسیب می‌زند.

گزارش فایننشال تایمز و گاردین نشان می‌دهد که بسیاری از شرکت‌های غربی از احتمال اختلال در زنجیره تأمین نگران‌اند. صنایع خودروسازی و تولید تراشه‌ها در اروپا و کره جنوبی نیز هشدار داده‌اند که محدودیت‌های چین ممکن است به «کمبود گسترده‌ی مواد اولیه» منجر شود.

رقابت استراتژیک و پیامد‌های جهانی

تشدید محدودیت‌ها از سوی چین و تهدید‌های ترامپ می‌تواند توازن جدیدی در تجارت جهانی ایجاد کند. اگر تعرفه‌های ۱۰۰درصدی عملی شوند، حجم تجارت میان دو کشور که بیش از ۶۰۰ میلیارد دلار در سال است، به‌شدت کاهش خواهد یافت.

از سوی دیگر، بازار‌های جهانی نیز به وضعیت «ریسک‌گریز» روی آورده‌اند. سرمایه‌گذاران آسیایی در حال خروج از سهام شرکت‌های فناوری هستند، و قیمت مواد خام صنعتی در مسیر صعود قرار گرفته است.

اما مهم‌تر از همه، آن‌چه در واشنگتن می‌گذرد، تنها یک جنگ تجاری نیست؛ بلکه کشمکش میان نهاد‌های قدرت در نظام سیاسی آمریکاست. دونالد ترامپ می‌خواهد قدرت اجرایی خود را بیافزاید، و دیوان عالی می‌کوشد اختیارات رییس‌جمهور را در مرز‌های قانون اساسی حفظ و تحدید کند.

نگاه چین دیوان عالی آمریکا

در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد که چین شاید بیش از تصمیمات اقتصادی ترامپ، به آنچه در ساختمان مرمرین دیوان عالی آمریکا می‌گذرد چشم دوخته است.

چنان‌که شورای آتلانتیک نیز در گزارشی در همین زمینه نوشت:

«چینی‌ها ممکن است بیش از هر زمان دیگر، دادگاه‌های آمریکا را زیر نظر داشته باشند. زیرا شاید همان‌جا تصمیم گرفته شود که ابزار اصلی فشار رئیس‌جمهور علیه چین، تا چه اندازه قانونی است.»

جنگ تجاری آمریکا و چین دوباره آغاز شده و متغیر‌های بسیاری بر آن تاثیرگذار خواهند بود. همانطور که پیامد‌های این جنگ تجاری فراتر از مرز‌های دو کشور خواهد رفت. تصمیم دیوان عالی آمریکا درباره اختیارات اقتصادی رییس‌جمهور می‌تواند نه‌فقط روابط واشنگتن و پکن، بلکه مسیر سیاست تجاری جهانی را در سال‌های آینده تغییر دهد.