آمریکا و ونزوئلا در آستانه جنگی بزرگ؛ چرا ترامپ به دنبال سرنگونی مادورو است؟

اقتصادآنلاین، امیرمحمد حسینی: وزیر دفاع آمریکا در اقدامی بی‌سابقه دستور اعزام بزرگ‌ترین ناو جنگی جهان به دریای کارائیب را صادر کرده است؛ اقدامی که بسیاری از ناظران آن را نشانه‌ای از فشار فزاینده برای تغییر رژیم در ونزوئلا می‌دانند.

ناو «فورد» در راه کارائیب

پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا روز جمعه دستور داد ناو هواپیمابر «جرالد فورد» که ظرفیت حمل حدود ۹۰ هواپیما را دارد، به همراه پنج ناوشکن و بیش از ۴۵۰۰ نیروی نظامی از دریای مدیترانه به منطقه آمریکای لاتین اعزام شود.

همزمان گزارش‌ها حاکی از آن است که رییس‌جمهور آمریکا نیز به سازمان سیا نیز اجازه داده است عملیات مخفیانه‌ای در ونزوئلا انجام دهد.

به گفته شان پرنل، سخنگوی پنتاگون، هدف از این استقرار، «افزایش توانایی آمریکا برای شناسایی و مختل‌کردن فعالیت‌های غیرقانونی در نیمکره غربی» عنوان شده است.

اما حجم نیرو‌ها و تسلیحات اعزام‌شده، از جمله حضور جنگنده‌های اف‌-۳۵، زیردریایی هسته‌ای و هواپیما‌های شناسایی  پی‌۸ نشان می‌دهد که این سطح از آمادگی نظامی فراتر از یک عملیات ضدقاچاق مواد مخدر است.

ناو فورد، که آخرین موقعیت آن در نزدیکی سواحل کرواسی ثبت شده، احتمالاً طی روز‌های آینده وارد حوزه فرماندهی جنوبی آمریکا خواهد شد؛ حوزه‌ای که شامل آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی و کارائیب است.

حملات هوایی علیه اهداف ادعایی قاچاقچیان

براساس گزارش‌ها، از شهریور ماه تاکنون، آمریکا دست‌کم ۱۰ حمله هوایی علیه قایق‌هایی در دریای کارائیب و اقیانوس آرام انجام داده است که مدعی است متعلق به شبکه‌های قاچاق مواد مخدر هستند.

آخرین مورد این حملات منجر به کشته شدن شش نفر شد و به گفته پنتاگون، شمار قربانیان این حملات تاکنون به ۴۳ نفر رسیده است.

در یکی از این حملات، آمریکا کشتی‌ای را هدف قرار داد که گفته می‌شود متعلق به سازمان تبهکاری «ترن د آراگوا» بوده است.

دولت ترامپ این عملیات را بخشی از «جنگ علیه تروریسم مواد مخدر» می‌خواند، اما کارشناسان سازمان ملل و حقوقدانان بین‌المللی آن را نقض آشکار حقوق بین‌الملل و قانون اساسی آمریکا دانسته‌اند.

۲۵ سناتور دموکرات نیز در گزارشی خطاب به کاخ سفید هشدار داده است که این حملات بدون شواهد کافی مبنی بر تهدید مستقیم علیه ایالات متحده انجام می‌شوند و می‌توانند مصداق اعدام فراقضایی باشند.

سناتور جمهوری‌خواه رَند پال نیز تأکید کرده است که چنین عملیات‌هایی نیازمند مجوز رسمی کنگره است.

با این حال، ترامپ گفته است که نیازی به تصویب کنگره ندارد:

«من قرار نیست اعلام جنگ کنم. فقط کسانی را که مواد مخدر وارد کشور ما می‌کنند، می‌کشیم؛ آنها خواهند مرد.»

متهم‌کردن مادورو به نارکوتروریسم

روابط آمریکا و ونزوئلا در سال‌های اخیر همواره پرتنش بوده است. سال پنج سال قبل نیز در اوج این تنش‌ها، وزارت دادگستری آمریکا نیکلاس مادورو را به اتهام تروریسم مواد مخدر و توطئه برای واردات کوکائین متهم کرد.

هرچند طبق گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد، ونزوئلا تولیدکننده کوکائین نیست و عمده مزارع کوکا در کلمبیا، پرو و بولیوی قرار دارند، دولت ترامپ همچنان ادعا می‌کند بخشی از مسیر قاچاق مواد از خاک ونزوئلا عبور می‌کند.

برخی تحلیل‌گران با رد ادعای آمریکا می‌گویند که هدف آمریکا ایجاد ترس در میان ارتش و اطرافیان مادوروست تا علیه او اقدام کنند و این طریق رژیم او سرنگون شود.

چرا آمریکا به دنبال سرنگونی مادورو است؟

اهمیت ونزوئلا برای آمریکا هم ژئوپولیتیکی است و هم اقتصادی و ایدئولوژیک. از نظر ژئوپولیتیک، ونزوئلا در قلب آمریکای جنوبی و در مجاورت مسیرهای دریایی کارائیب قرار دارد؛ منطقه‌ای که از دوران جنگ سرد تا امروز برای کنترل نفوذ در نیمکره غربی حیاتی بوده است.

 از بعد اقتصادی، این کشور دارای بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان است و شرکت‌های آمریکایی پیش‌تر از منافع گسترده‌ای در صنعت نفت آن برخوردار بودند، اما با سیاست‌های ملی‌سازی هوگو چاوز و سپس نیکلاس مادورو، از این منافع محروم شدند.

به لحاظ ایدئولوژیک نیز ونزوئلا یکی از نماد مقاومت در برابر هژمونی آمریکا در آمریکای لاتین و متحد نزدیک روسیه، چین، ایران و کوبا به شمار می‌رود.

مجموع این دلایل باعث شده تا دولت ترامپ سرنگونی مادورو را فرصتی برای بازگرداندن نفوذ واشنگتن در منطقه و دسترسی دوباره به منابع انرژی بداند. از سوی دیگر اقدام علیه ونزوئلا در صورت موفقیت پیامی سیاسی به سایر دولت‌های آمریکای لاتین که تمایل دارند سیاست‌های چپ‌گرایانه مشابه مادورو را در پیش بگیرند نیز محسوب می‌شود. 

واکنش تند کاراکاس

در واکنش به استقرار نیرو‌های آمریکایی، نیکلاس مادورو در گفت‌و‌گو با رسانه‌های دولتی اعلام کرد: «آمریکایی‌ها دارند یک جنگ ابدی می‌سازند. قول داده بودند دیگر وارد جنگی نشوند، اما اکنون جنگی جدید خلق می‌کنند.» او البته چند باری به زبان انگلیسی عبارت «نه به جنگ» را اعلام کرد و گفته که خواهان «صلح ابدی» است.

ولادیمیر پادریو، وزیر خارجه ونزوئلا، نیز هشدار داد: «نیرو‌های مسلح اجازه نخواهند داد حکومتی در اینجا روی کار آید که تابع منافع ایالات متحده باشد. این بزرگ‌ترین تهدید نظامی در صد سال گذشته است. ما جنگ نمی‌خواهیم، اما آماده‌ایم از صلح خود دفاع کنیم.»

بحران قانون اساسی در آمریکا

در داخل ایالات متحده نیز تصمیم ترامپ با واکنش‌های حقوقی روبه‌رو شده است.

براساس قانون این در حالی است که براساس قانون اساسی آمریکا، اعلام جنگ نیاز به مجوز کنگره دارد. اما در وضعیت فوق‌العاده رییس‌جمهور می‌تواند اعلام جنگ کند، اما باز هم باید ظرف مدت کوتاهی موافقت کنگره را درباره جنگ جلب کند.

با وجود این انتقادات، کاخ سفید بر مواضع خود پافشاری می‌کند. مارکو روبیو، وزیر خارجه، در واکنش به انتقاد‌ها گفت که «اگر مردم نمی‌خواهند قایق‌های مواد مخدر را منفجرشده ببینند، باید دست از فرستادن مواد به آمریکا بردارند.»

تهدید جنگ یا نمایش قدرت؟

مجموعه تحرکات اخیر، از استقرار ناو «فورد» تا افزایش حملات دریایی و اعزام پهپاد‌های‌ام-کیو۹ به پورتوریکو، حاکی از آن است که واشنگتن در حال آماده‌سازی گزینه نظامی علیه کاراکاس است، حتی اگر فعلاً قصد حمله مستقیم نداشته باشد.

به گفته منابع در وزارت دفاع، ترامپ «در تصمیم‌گیری عجله ندارد»، اما گزینه «حملات زمینی محدود» همچنان روی میز است.

در این میان، تحلیل‌گران معتقدند هدف اصلی ممکن است نمایش قدرت و بازدارندگی باشد، نه آغاز جنگی تمام‌عیار؛ چراکه مداخله نظامی مستقیم در ونزوئلا می‌تواند پیامد‌هایی عمیق برای کل منطقه آمریکای لاتین داشته باشباشد؛ منطقه‌ای که هنوز خاطره کودتا‌ها و مداخلات نظامی آمریکا را در حافظه خود دارد.