سایه جنگ بر سر منطقه؛ چرا مذاکرات صلح پاکستان و طالبان شکست خورد؟
مذاکرات صلح میان پاکستان و طالبان در استانبول شکست خورد. مذاکراتی که دور نخست آن در دوحه منجر به آتش‌بس بین دو طرف شده بود، اما دور دوم آن سرنوشت متفاوتی پیدا کرد. با شکست مذاکرات حالا سایه جنگ سنگین‌تر شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین، پس از چند روز گفت‌و‌گو‌های فشرده در استانبول پاکستان و طالبان بدون دستیابی به توافقی پایدار میز مذاکره را ترک کردند. آن هم در حالی که تنش‌ها در مرز‌های دو کشور به شدیدترین سطح خود از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سال ۱۴۰۰ رسیده است.
به گفته منابع امنیتی و دیپلماتیک، آخرین تلاش‌ها برای احیای روند گفت‌و‌گو‌ها همچنان ادامه دارد، اما فضای متشنج میان اسلام‌آباد و کابل، چشم‌انداز صلح را تیره کرده است.
خونین‌ترین هفته از زمان بازگشت طالبان به قدرت
تنش‌ها از ۱۷ مهر، پس از سلسله انفجار‌هایی در کابل آغاز شد که دولت طالبان آن را به پاکستان نسبت داد. در پی این حملات هوایی برخی افراد گروه طالبان پاکستان کشته شدند.
در واکنش، طالبان پست‌های نظامی پاکستان را در امتداد مرز هدف قرار داد.
این درگیری‌ها که بیش از دو هفته ادامه داشته، تاکنون ده‌ها کشته بر جای گذاشته است.
به گزارش هیات معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما)، دست‌کم ۵۰ غیرنظامی افغان کشته و ۴۴۷ نفر زخمی شده‌اند. ارتش پاکستان نیز از کشته شدن ۲۳ نظامی و زخمی شدن ۲۹ نفر دیگر خبر داده است.
مرز ۲۶۰۰ کیلومتری میان دو کشور از آن زمان بسته مانده و تنها افغانی‌هایی که از پاکستان اخراج می‌شوند، اجازه عبور دارند.
۱۸ ساعت گفت‌وگوی بی‌نتیجه
پس از آتش‌بس اولیه ۴۸ ساعته، دور دوم آتش‌بس در ۲۷ مهر ماه با میانجی‌گری قطر و ترکیه در دوحه برقرار شد. سپس، گفت‌و‌گو‌های تازه‌ای از روز شنبه در استانبول برای دستیابی به توافقی بلندمدت آغاز شد و روز دوشنبه در نشستی ۱۸ ساعته ادامه یافت، اما بدون نتیجه پایان یافت.
به گفته یک منبع امنیتی پاکستانی، هیئت طالبان در ابتدا با درخواست اسلام‌آباد برای مقابله با گروه تحریک طالبان پاکستان موافقت کرده بود، اما «پس از دریافت دستور از کابل، چندین‌بار موضع خود را تغییر داد.»
اسلام‌آباد می‌گوید طالبان افغانستان به شبه‌نظامیان پاکستانی اجازه داده از خاک افغانستان برای حمله به نیرو‌های مرزی پاکستان استفاده کنند. اما کابل این ادعا را رد می‌کند و می‌گوید که کنترلی بر این گروه ندارد.
وزیر اطلاع‌رسانی پاکستان، عطاالله طارر، پس از شکست مذاکرات گفت که «طرف افغان از محور اصلی گفت‌و‌گو منحرف شد و با فریب و بازی با کلمات روند را به بن‌بست کشاند.»
واکنش تند پاکستان به شکست مذاکرات
شکست مذاکرات خشم و واکنش تند دولت پاکستان را برانگیخت. خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، در پیامی تند در شبکه ایکس نوشت: «پاکستان حتی نیاز ندارد بخش کوچکی از زرادخانه‌اش را به کار گیرد تا رژیم طالبان را به‌طور کامل نابود کرده و آنان را دوباره به غار‌ها بازگرداند.»
او پیش‌تر نیز هشدار داده بود: «اگر توافقی صورت نگیرد، گزینه ما جنگ خواهد بود.»
در مقابل، عبدالمتین قانع، سخنگوی وزارت کشور طالبان، گفت هرگونه حمله از سوی پاکستان با پاسخی مواجه خواهد شد که «برای اسلام‌آباد درسی فراموش‌نشدنی» باشد. او افزود: «درست است که ما سلاح هسته‌ای نداریم، اما ناتو و آمریکا هم با وجود ۲۰ سال جنگ نتوانستند افغانستان را شکست دهند.»
میانجی‌گری ترکیه، قطر و ورود ایران به صحنه
نقش میانجی‌گران منطقه‌ای در این بحران پررنگ شده است. قطر و ترکیه از ابتدای ماه جاری، میزبان گفت‌و‌گو‌های چندجانبه برای برقراری آتش‌بس بودند و خواستار حفظ ثبات در مرز‌های شرقی ایران شدند.
در همین حال، ایران نیز رسماً آمادگی خود را برای میانجی‌گری اعلام کرده است.
به گزارش رسانه‌های داخلی، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در دیدار با وزیر کشور پاکستان در حاشیه نشست وزرای کشور‌های عضو اکو گفت: «جمهوری اسلامی ایران برای هرگونه همکاری و مساعدت در جهت رفع اختلافات میان پاکستان و افغانستان آمادگی کامل دارد.»
تحلیلگران می‌گویند ورود تهران به عرصه میانجی‌گری، می‌تواند توازن جدیدی در معادلات منطقه‌ای ایجاد کند، به‌ویژه با توجه به روابط نزدیک ایران با هر دو کشور و نگرانی مشترک از گسترش فعالیت گروه‌های افراطی و تروریست در مرزها.
چشم‌انداز مبهم صلح و احتمال گشودن آتش
با وجود آتش‌بس موقت، تبادل آتش در مناطق مرزی همچنان ادامه دارد. ارتش پاکستان در آخرین گزارش خود از کشته شدن پنج سرباز پاکستانی و ۲۵ شبه‌نظامی طالبان پاکستان در درگیری‌های هفته گذشته خبر داده است.
کارشناسان معتقدند شکست گفت‌و‌گو‌های استانبول می‌تواند زمینه‌ساز دور تازه‌ای از درگیری‌های خونین شود. در عین حال، فشار کشور‌های میانجی از جمله آمریکا، ترکیه، قطر و اکنون ایران ممکن است دو طرف را وادار کند از مسیر تقابل به سمت مذاکره بازگردند.
همه شواهد حاکی از آن است که اکنون صلح میان دو کشور هنوز دور از دسترس است. وضعیتی که اگر تداوم یابد خطر درگیری تمام‌عیار را در پی خواهد داشت.