ده سال پس از توافق پاریس؛ گذار جهانی به انرژی پاک در بن‌بست
ده سال پس از توافق تاریخی پاریس برای دستیابی به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰، گذار جهانی به انرژی پاک با وجود رشد بی‌سابقه ظرفیت تجدیدپذیرها با کندی مواجه است. چالش‌های مالی، سیاسی و ژئوپلیتیکی، آینده تعهدات اقلیمی را مبهم کرده‌اند.
به گزارش اقتصادآنلاین، ده سال پس از توافق تاریخی پاریس برای دستیابی به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰، جهان شاهد کند شدن روند گذار به انرژی پاک است؛ هرچند ظرفیت نصب‌شده انرژی‌های تجدیدپذیر در سال‌های اخیر رکورد زده است.
از زمان امضای توافق پاریس در سال ۲۰۱۵، سیستم‌های انرژی جهانی دستخوش تغییرات چشمگیری شده‌اند. این سیستم‌ها با همه‌گیری جهانی کووید-۱۹، نخستین جنگ در اروپا پس از جنگ جهانی دوم، بحران انرژی، دولت ایالات متحده‌ای که تغییرات اقلیمی را زیر سؤال برد، و واکنش منفی بازار‌های بانکی و سرمایه‌گذاری نسبت به سیاست‌های خالص صفر روبه‌رو شدند.
نقش چین و اتحادیه اروپا در سیاست‌های انرژی
با این حال، برخی روند‌ها ثابت مانده‌اند. نخست، رهبری بی‌چون‌وچرای چین در سرمایه‌گذاری و توسعه انرژی پاک است. تجهیزات ساخت داخل و ارزان این کشور، زمینه‌ساز گسترش انرژی خورشیدی و بادی با هزینه‌ای بسیار کمتر از اروپا و ایالات متحده شده است.
ثبات دیگر، پافشاری اتحادیه اروپا بر کاهش انتشار کربن برای دستیابی به خالص صفر در کل اقتصاد تا سال ۲۰۵۰ است؛ با وجود افزایش هزینه‌ها، مقاومت سیاسی در برابر اهداف میان‌مدت، و هشدار شرکای تجاری مبنی بر این‌که مقررات سختگیرانه اقلیمی و قیمت‌گذاری کربن می‌تواند امنیت انرژی اروپا را تضعیف کند. هفته گذشته، ایالات متحده و قطر با صدور هشدار مشترکی به بروکسل اعلام کردند که دستورالعمل پایداری شرکتی اتحادیه اروپا ممکن است واردات گاز طبیعی مایع (LNG) از دو صادرکننده بزرگ جهان را تهدید کند، در حالی که اروپا در پی ممنوعیت کامل واردات گاز روسیه است.
افزایش نااطمینانی مالی و مقرراتی در بازار انرژی پاک
تمام این تحولات در شرایطی رخ می‌دهند که توسعه‌دهندگان انرژی پاک با نااطمینانی‌های فزاینده مالی و مقرراتی مواجه‌اند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، این کشور را دو بار در نخستین روز آغاز به کار هر دو دوره ریاست جمهوری‌اش از توافق پاریس خارج کرد. همزمان با آغاز ریاست جمهوری ترامپ در سال ۲۰۲۵، بانک‌ها نیز از ائتلاف‌های خالص صفر خارج شدند و وعده‌های پیشین خود برای قطع سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی را کنار گذاشتند. دولت کنونی آمریکا آشکارا با سیاست‌های انرژی پاک، به‌ویژه باد فراساحلی، مخالفت می‌کند و مشوق‌های انرژی تجدیدپذیر و خودرو‌های برقی را به‌شدت کاهش داده است.
چشم‌انداز نشست COP۳۰ در برزیل
در میانه چالش‌های ژئوپلیتیکی، مالی، هزینه‌ای و مقرراتی، کشور برزیل از ۱۰ تا ۲۱ نوامبر میزبان نشست سالانه اقلیمی سازمان ملل، موسوم به COP۳۰، در شهر بلم است.
ده سال پس از توافق پاریس، COP۳۰ در حالی برگزار می‌شود که اگرچه نصب نیروگاه‌های تجدیدپذیر به اوج تاریخی خود رسیده، اما سرمایه‌گذاری و افزایش ظرفیت‌ها هنوز با مسیر تحقق هدف خالص صفر یا دیگر اهداف انرژی پاک همسو نیست.
تردید کشور‌ها و عقب‌ماندگی در تحقق اهداف اقلیمی
«برخی کشور‌ها در آستانه نشست به‌طور پنهانی از تعهدات اقلیمی خود عقب‌نشینی می‌کنند، در حالی که ایالات متحده آشکارا کل مفهوم گرمایش جهانی را زیر سؤال می‌برد.» این را ایتن زیندلر، رئیس بخش کشور‌ها و سیاست‌گذاری در بلومبرگ‌نی‌اف (BloombergNEF) می‌گوید.
با وجود سرمایه‌گذاری‌های بی‌سابقه در فناوری‌های انرژی پاک و افزایش چشمگیر ظرفیت خورشیدی، «گذار به اقتصاد کم‌کربن با سرعتی پیش نمی‌رود که بتواند جاه‌طلبی تعیین‌شده برای خالص صفر در توافق پاریس را محقق کند»، بلومبرگ‌نی‌اف تأکید کرده است.
چین در صدر، آمریکا در عقب‌گرد سیاستی
در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، چین همچنان بزرگ‌ترین بازار جهان برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر باقی ماند و حدود ۴۴ درصد از کل سرمایه‌گذاری جهانی را به خود اختصاص داد. در مقابل، چرخش سیاستی ایالات متحده ممکن است سرمایه‌گذاران و توسعه‌دهندگان را به انتقال سرمایه از آمریکا به اروپا ترغیب کند.
در آستانه برگزاری COP۳۰، آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA)، ریاست برزیلی کنفرانس COP۳۰ و «ائتلاف جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر» (GRA) در گزارشی که در ماه اکتبر منتشر شد، اعلام کردند که جهان با وجود پیشرفت‌های چشمگیر سال گذشته، از اهداف خود در زمینه انرژی تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی عقب مانده است.
تنگنا‌های سرمایه‌گذاری و زنجیره تأمین در مسیر انرژی پاک
گزارش پیشرفت جهانی به گلوگاه‌های موجود در سرمایه‌گذاری، شبکه‌های انتقال برق و زنجیره‌های تأمین اشاره کرده و از دولت‌ها خواسته است تا پیش از برگزاری COP۳۰ اهداف بلندپروازانه‌تری برای انرژی‌های تجدیدپذیر تعیین کنند.
نشست اقلیمی برزیل نیز همچون دو دوره پیشین که در کشور‌های عمده تولیدکننده نفت و گاز امارات متحده عربی و جمهوری آذربایجان برگزار شد، خالی از جنجال نیست.
تناقض برزیل میان سوخت پایدار و توسعه نفت
کشور میزبان، برزیل، که بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده نفت در آمریکای جنوبی است، انتظار می‌رود در نشست بلم از «تعهد بلم برای سوخت‌های پایدار» – موسوم به Belém ۴x – حمایت کند؛ ابتکاری که هدف آن جلب پشتیبانی سیاسی برای چهار برابر کردن تولید و استفاده از سوخت‌های پایدار تا سال ۲۰۳۵ است.
اما به گفته دیوید براون، مدیر تحقیقات گذار انرژی در شرکت وود مکنزی، «برزیل در آستانه میزبانی COP۳۰ با یک تناقض بنیادین روبه‌روست: رهبری در عرصه سوخت‌های پایدار در حالی که همزمان برنامه‌هایی برای گسترش بخش بالادستی نفت خود دارد.»
او افزود: «این تنش، بازتاب واقعیت‌های پیچیده‌ای است که بازار‌های بزرگ انرژی و شرکت‌های فعال در این عرصه با آن مواجه‌اند.»
منبع: Oilprice