از هوش مصنوعی تا متاورس: آیا دلالان املاک به‌زودی بیکار می‌شوند؟

به گزارش اقتصادآنلاین، هدایت نصراللهی، دکترای هوش مصنوعی طی یادداشتی در اقتصادآنلاین نوشت: چند سال پیش، وقتی هوش مصنوعی توانست یک خودرو را بدون راننده از لس‌آنجلس تا نیویورک هدایت کند، بسیاری گفتند: «پس شغل رانندگی به پایان رسیده است.»، اما هنوز که هنوز است، در بسیاری از شهر‌ها رانندگان، تاکسی‌ها و حتی آژانس‌های سنتی پابرجا هستند. در مورد بازار املاک هم سؤال مشابهی پیش می‌آید: آیا فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و متاورس، کار دلالان سنتی را به تاریخ خواهند سپرد؟

من به عنوان کسی که سال‌ها در مرز بین فناوری و نظام بانکی درگیر بوده‌ام، معتقدم پاسخ به این سؤال، نه "بله" است و نه "خیر"؛ بلکه نیازمند تحلیل عمیق‌تری از تحول نقش انسان در فرایند‌های بازار املاک است.

بازار املاک؛ یک بازی پیچیده انسانی

برخلاف خرید‌های آنلاین روزمره، معامله‌ی ملک یک تصمیم بزرگ، عاطفی، پرریسک و با تبعات مالی بلندمدت است. در بسیاری از کشورها، حتی افراد تحصیل‌کرده نیز ترجیح می‌دهند یک مشاور املاک در کنارشان باشد تا از پیچیدگی‌های حقوقی و مالی در امان بمانند.

در ایران، این وابستگی بیشتر هم هست. سنت مذاکره، چانه‌زنی، نقش «ریش‌سفیدان» و فرهنگ شفاهی، باعث شده دلالی هنوز هم یک بازیگر محوری در این بازار باشد؛ اما آیا فناوری می‌تواند این معادله را بر هم بزند؟

هوش مصنوعی؛ قاتل واسطه‌گری سطحی

در بسیاری از کشورها، سیستم‌های هوشمند به مرحله‌ای رسیده‌اند که می‌توانند حتی بر اساس عکس خانه، متراژ، موقعیت مکانی، سابقه معاملات مشابه و حتی تحلیل ترافیک و مدارس منطقه، یک گزارش کامل ارزش‌گذاری بدهند.

در این شرایط، نیاز به «کارشناس قیمت‌گذاری» تا حد زیادی از بین می‌رود. بسیاری از کاربران ترجیح می‌دهند به جای تکیه بر نظرات بعضاً مغرضانه‌ی دلالان، به یک الگوریتم بی‌طرف تکیه کنند.

در ایران نیز استارتاپ‌هایی مانند کیلید و ملک‌رادار، گام‌های اولیه در این مسیر را برداشته‌اند؛ اگرچه هنوز داده‌هایشان کامل و دقیق نیست.

متاورس و بازدید مجازی؛ زمانی برای تجدیدنظر در مدل فروش

یکی از زمان‌برترین و گاه آزاردهنده‌ترین بخش‌های خرید ملک، بازدید‌های حضوری پیاپی و ناکارآمد است. اینجاست که فناوری واقعیت مجازی (VR) و حتی متاورس وارد میدان می‌شوند.

در کشور‌های پیشرو، املاک را می‌توان از طریق عینک VR به‌صورت کامل و دقیق بررسی کرد؛ حتی امکان تغییر رنگ دیوار یا دیدن خانه در زمان‌های مختلف روز فراهم شده است. این موضوع، بستر را برای حذف مرحله بازدید حضوری فراهم می‌کند، یا حداقل آن را به مرحله نهایی تبدیل می‌سازد.

در ایران نیز نمونه‌های ابتدایی از این فناوری دیده می‌شود، اما فقدان زیرساخت‌های دیجیتال فراگیر، این حرکت را کند کرده است. با این حال، روند اجتناب‌ناپذیر است.

نقش دلال در آینده: مشاور داده‌محور یا مهره حذف‌شده؟

اینجا به نکته‌ای کلیدی می‌رسیم. دلالی، اگر همچنان بخواهد بر پایه‌ی «شنیده‌ها»، «روابط شخصی» و «ترفند‌های کلامی» بماند، محکوم به فناست. اما اگر خودش را بازآفرینی کند، می‌تواند به یک مشاور هوشمند، تحلیل‌گر داده، و همراه خریدار در فرایند تصمیم‌گیری پیچیده تبدیل شود.

شاید در آینده، دلالی به معنای فعلی‌اش حذف شود، اما نقش انسان متخصص باقی خواهد ماند؛ فقط دیگر بر اساس «شمّ بازار» عمل نمی‌کند، بلکه با ابزار تحلیل داده، مدل‌سازی قیمت، سنجش ریسک حقوقی و مالی، و حتی طراحی سناریو‌های مالی کمک می‌کند.

مقایسه با بازار‌های جهانی: کجا هستیم و به کجا می‌رویم؟

در آمریکا، پلتفرم‌هایی مانند Zillow و Redfin تا ۷۰٪ فرایند معاملات را دیجیتالی کرده‌اند. حتی وام‌دهی و تنظیم قرارداد نیز آنلاین انجام می‌شود. در چین، پلتفرم‌هایی مثل Beike با کمک الگوریتم‌های یادگیری ماشین، حتی پیشنهاد خانه مناسب با روحیات شما را ارائه می‌دهند.

در ایران اما، هنوز بسیاری از مشاورین املاک از گوشی ساده استفاده می‌کنند و قرارداد‌ها با خودکار آبی روی کاغذ نوشته می‌شوند. اما این فاصله زمانی کوتاه‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. همین حالا، نسل جدید خریداران ملک، بیشتر به اپلیکیشن‌ها اعتماد دارند تا بنگاه‌های گوشه خیابان.

توصیه برای فعالان بازار ایران

اگر دلالان سنتی امروز بخواهند فردا هم حضور داشته باشند، باید چهار کار انجام دهند:

• یادگیری ابزار‌های دیجیتال و تحلیل داده‌ها
• همکاری با پلتفرم‌های پراپتک به‌جای رقابت با آنها
• تخصص در مشاوره مالی، حقوقی و سرمایه‌گذاری، فراتر از صرفاً معرفی ملک
• تمرکز بر ایجاد «اعتماد دیجیتال» نه صرفاً روابط شخصی

نتیجه‌گیری: حذف نه، تکامل بله

همان‌طور که ماشین جای اسب را گرفت، اما سوارکاران خبره همچنان ماندگار شدند، فناوری نیز جای دلالی سطحی را خواهد گرفت، اما دلالان باهوش، متخصص و دیجیتالی‌شده همچنان نقش مهمی در بازار فردا خواهند داشت.

بنابراین، اگر امروز کسی در بازار املاک کار می‌کند، یا در فکر ورود به آن است، باید از خود بپرسد: آیا من هم‌پای فناوری در حال رشد هستم؟ یا در حال دفاع از چیزی هستم که دیر یا زود به خاطره تبدیل خواهد شد؟