پیامدهای سفر بن‌سلمان به آمریکا پس از هفت سال؛ از گفتوگو درباره ایران تا احتمال هسته‌ای شدن عربستان
در شبی که خیابان‌های واشنگتن شاهد تشریفاتی کم‌سابقه برای استقبال از محمد بن سلمان بودند، ولیعهد عربستان پس از هفت سال دوباره پا به کاخ سفید گذاشت. سفری که نقطه عطفی در روابط دوباره‌سازی‌شده ریاض و واشنگتن محسوب می‌شود.
به گزارش اقتصادآنلاین، اگرچه پس از هفت سال، سایه پرونده قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی به دست مقامات عربستان همچنان بر این رابطه سنگینی می‌کند. تاجایی که بن‌سلمان برای نخستین با قتل او را یک «اشتباه بزرگ» خواند که «نباید دیگر تکرار شود».
اما با این حال در معادلات قدرت امروز به نظر می‌رسد پرونده خاشقجی دیگر مانع تعیین‌کننده‌ای برای پیشبرد روابط واشنگتن و ریاض نیست.
اهداف کلیدی سفر ولیعهد عربستان
محمد بن سلمان در این سفر تلاش کرد جایگاه راهبردی عربستان را در توازن قوای جدید خاورمیانه تثبیت کند. مهم‌ترین محور این گفتوگوها، دریافت تضمین‌های امنیتی تازه از آمریکا بود؛ امری که ریاض سال‌ها در پی آن بوده است. توافق جدید دفاعی که میان دو کشور اعلام شد، هرچند کمتر از یک پیمان رسمی و الزام‌آور است، اما راه را برای همکاری‌های نظامی گسترده‌تر باز می‌کند؛ به‌ویژه با فروش جنگنده‌های پیشرفته و سامانه‌های نوین دفاعی که می‌تواند توازن قدرت در خلیج فارس را تغییر دهد. دونالد ترامپ تایید کرد که قصد دارد به آمریکا جنگنده اف۳۵، پیشرفته‌ترین جنگنده این کشور را بفروشد.
در مقابل محمد بن سلمان نیز گفت که عربستان سرمایه‌گذاری خود در آمریکا را از ۶۰۰ میلیارد دلار به یک تریلیون دلار افزایش می‌دهد.
عربستان هسته‌ای می‌شود؟
در کنار مسائل امنیتی، گفت‌و‌گو‌های مربوط به انرژی هسته‌ای غیرنظامی نیز جایگاه ویژه‌ای داشت. عربستان همچنان خواهان دسترسی به چرخه کامل تولید سوخت هسته‌ای است. هرچند توافق اعلام‌شده هنوز تکلیف موضوع حساس غنی‌سازی را روشن نمی‌کند، اما نشان می‌دهد ریاض با جدیت در حال پیشبرد مسیر تبدیل‌شدن به بازیگر هسته‌ای منطقه است؛ موضوعی که ایران، اسرائیل و حتی اروپا آن را به دقت دنبال می‌کنند.
از سوی دیگر، همکاری‌های فناورانه و توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی یکی از محور‌های اصلی گفتوگوها بود؛ حوزه‌ای که به معنای شکل‌گیری نوعی «شراکت اقتصادی آینده‌محور» میان واشنگتن و ریاض است و می‌تواند نقش چین را در تحولات دیجیتال خاورمیانه محدود کند.
گفتوگو درباره ایران در کاخ سفید
یکی از مهم‌ترین بخش‌های نشست خبری محمد بن سلمان و دونالد ترامپ، اشاره صریح آنها به موضوع ایران و چشم‌انداز حل‌وفصل اختلافات تهران و واشنگتن بود.
پیش از آغاز سفر بن‌سلمان نیز رییس‌جمهور ایران نامه‌ای به او ارسال کرده بود. هرچند که سخنگوی دولت گفت که این نامه برای تشکر از همکاری با ایران در امور حج بوده است.
ولیعهد عربستان، اما در کاخ سفید درباره ایران سخن گفت. او با لحنی محتاط، اما مثبت اعلام کرد که ریاض آماده است برای رسیدن به یک توافق میان آمریکا و ایران همکاری کند و تلاش خواهد کرد شرایط لازم برای دستیابی به چنین توافقی فراهم شود. او تأکید کرد که وجود یک توافق «خوب» میان تهران و واشنگتن می‌تواند آینده‌ای باثبات‌تر برای منطقه رقم بزند و پیامدهای سازنده‌ای برای جهان و آمریکا داشته باشد.
ترامپ نیز در ادامه سخنان او، بار دیگر مدعی تمایل ایران به توافق شد و گفت که دولتش روند گفتوگو را آغاز کرده است. او ادعا کرد که قبل از جنگ امکان رسیدن به توافق وجود داشته، اما به دلیل شرایط پیش‌آمده چنین فرصتی از دست رفت.
این اظهارات در حالی مطرح شد که ایران تاکنون هیچ‌گونه مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم رسمی با دولت آمریکا را تأیید نکرده است. سیدعباس عراقچی وزیر خارجه ایران گفته که درخواست‌ها برای گفتوگو با ایران مطرح شده است.
همین تضاد میان ادعاهای واشنگتن و موضع تهران، ابهام‌هایی جدی درباره سطح واقعی ارتباطات و گفتوگوها ایجاد می‌کند؛ ابهام‌هایی که احتمالاً در هفته‌های آینده به محور تحلیل‌های سیاسی منطقه تبدیل خواهد شد.
پیامدهای منطقه‌ای سفر بن‌سلمان
سفر ولیعهد عربستان به آمریکا تنها یک رویداد دوجانبه نبود بلکه پیامدهای آن دامنه‌ای فراتر از مرز‌های دو کشور دارد. تقویت همکاری‌های امنیتی و خرید جنگنده‌های نسل جدید، موقعیت عربستان را در برابر ایران تغییر می‌دهد و مسیر رقابت راهبردی را وارد سطح تازه‌ای می‌کند. علاوه بر آن، تلاش ریاض برای ایفای نقش پررنگ‌تر در آینده غزه و مدیریت روند بازسازی، نشان‌دهنده جاه‌طلبی عربستان برای تبدیل‌شدن به بازیگر اصلی در شکل‌دهی نظم پساجنگ است.
در همین حال، آینده روابط عربستان و اسرائیل همچنان به وضعیت غزه و سرنوشت فلسطینی‌ها گره خورده است.
محمد بن‌سلمان آشکارا گفته که عربستان تمایل دارد به توافق ابراهیم بپیوندد، اما همزمان تاکید کرد که بدون چارچوبی روشن برای ایجاد یک دولت فلسطینی، توافق عادی‌سازی نهایی نخواهد شد. با وجود این، امتیازات دفاعی که آمریکا به عربستان داده، نشان می‌دهد چشم‌انداز توافق همچنان باز است و در صورت تغییر شرایط، امکان حرکت دوباره وجود دارد.
توازن قوای جدید در منطقه؟
سفر محمد بن سلمان به ایالات متحده حامل پیام روشنی بود. عربستان سعودی اکنون خود را در جایگاهی می‌بیند که می‌تواند نظم آینده منطقه را تحت تأثیر قرار دهد. همکاری‌های امنیتی، پروژه‌های هسته‌ای، سرمایه‌گذاری‌های فناورانه و نقش‌آفرینی در تعاملات ایران و آمریکا، همگی بیانگر تلاشی هدفمند برای تثبیت عربستان به عنوان قدرتی محوری در خاورمیانه است.
در این میان، روابط ایران و آمریکا به متغیری کلیدی تبدیل شده است. اگرچه ایران هنوز ادعاهای ترامپ درباره در جریان بودن گفتوگوها را تأیید نکرده، اما روشن است که تحولات پیش‌رو، چگونگی توازن قوای جدید در منطقه را تعیین خواهد کرد.