فروش جهانی جنگنده جی-۳۵ آغاز شد/ گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال ورود به ایران

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از بیت ران، چین با آغاز عرضهٔ تجاری جنگندهٔ نسل پنجم جی-۳۵، بازار جهانی تسلیحات هوایی را وارد مرحله‌ای جدید کرده است؛ اما آیا این هواپیمای پنهانکار می‌تواند راه خود را به ایران باز کند؟

در صورت تحویل تعداد معنادار، J-۳۵ می‌تواند توان نفوذ و عملیات پنهانکاری ایران را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد، اما برای ایجاد توازن پایدار در سطح منطقه، به ده‌ها فروند و یک شبکهٔ بزرگ پشتیبانی نیاز است. در ادامه گزارش، بررسی، برآورد نیاز‌ها و مقایسهٔ فنی با نمونه‌های اسرائیلی و کلاسیک (F-۱۶ و F-۱۵) ارائه می‌شود.

آیا ایران J-۳۵ را خواهد داشت؟

احتمال کوتاه‌مدت (۱–۳ سال): بسیار کم. تحویل جنگنده‌های نسل پنجم چین به ایران تا زمانی که پای جنگنده جی ۱۰ به ایران نرسد کمی دور از ذهن است.

احتمال میان‌مدت (۳–۸ سال): مشروط ممکن. اگر چین بخواهد ملاحظات سیاسی را نادیده بگیرد یا سازوکاری برای انتقال تدریجی فناوری و قطعات پی‌ریزی شود، امکان‌پذیر است.

احتمال بلندمدت (۸+ سال): محتمل‌تر، اما وابسته به توافقات فنی و سرمایه‌گذاری عظیم ایران در زیرساخت و پشتیبانی.

عوامل کلیدی که تصمیم را تعیین می‌کنند: تصمیم سیاسی چین، توانایی تأمین موتور و اویونیک، ریسک‌های دیپلماتیک برای فروشنده، و توان ایران در پرداخت هزینه‌های مستقیم و پنهان (مالی و سیاسی).

اگر برسد چه تغییراتی در توان دفاعی ایران ایجاد می‌شود؟

نفوذپذیری (penetration): J-۳۵ با طراحی پنهانکار و حمل سلاح در غلاف‌های داخلی، توان نفوذ در برابر سامانه‌های پدافندی مدرن را افزایش می‌دهد؛ این یعنی مأموریت‌های ضربه به اهداف حساس با ریسک کمتر برای هواپیمای مهاجم.

اطلاعات و آگاهی وضعیتی: در صورتی که J-۳۵ با سامانه‌های دیتا‌فیوژن و ارتباطات مدرن ادغام شود، می‌تواند نقش کلیدی در شبکه‌محوری جنگ (جمع‌آوری و به اشتراک‌گذاری دادهٔ هدف-محور) ایفا کند.

نمادین و بازدارنده: حتی تعداد محدود (ده‌ها فروند) می‌تواند پیام سیاسی و روانی قوی‌ای به منطقه ارسال کند و تا حدی بازدارندگی ایجاد نماید.

برای برآورد کمی باید چند سناریو را مشخص کنیم

سناریوی حداقلی (۱۰–۲۰ فروند):

افزایش توان متوسط در عملیات نفوذ و مأموریت‌های ویژه.

تأثیر کلی بر توازن منطقه‌ای: تا حدودی می‌تواند بازدارنده باشد.

سناریوی عملیاتی (۴۰–۸۰ فروند):

افزایش توان: قابل‌توجه در توان حملهٔ دقیق و نفوذ در دفاع هوایی؛ امکان تشکیل چند اسکادران عملیاتی.

تأثیر کلی: ایجاد بازدارندگی و افزایش قابلیت عملیات فرامرزی با ریسک کمتر. برای اینکه J-۳۵ بتواند تغییری بنیادی و پایدار در توان هوایی ایران ایجاد کند، دست‌کم «چند ده فروند» لازم است.

نیازمندی‌های عملیاتی و پشتیبانی

خرید هواپیما تنها قدم اول است. برای بهره‌وری واقعی به اینها نیاز است:

آموزش خلبانان و تکنسین‌ها: برنامه‌های آموزشی پایه و تمرین تاکتیکی، شبیه‌سازی، پرواز‌های آموزشی و تمرین تیمی.

زنجیرهٔ قطعات و نگهداری: موتور، اویونیک، سامانه‌های رادار و الکترونیکی، قطعات یدکی و مراکز تعمیراتی.

تأمین مهمات سازگار: موشک‌های BVR مدرن، بمب‌های هدایت‌شونده و ادوات EW متناسب.

زیرساخت زمینی: آشیانه‌های ویژه، تجهیزات نگهداری، تجهییزات زمینی برای شارژ، تست و کالیبراسیون.

ادغام سامانه‌های فرماندهی و کنترل: برای بهره‌برداری کامل از قابلیت‌های سنسور-محور و تبادل هدف.

امنیت لجستیکی و شبکه‌ای: محافظت از تأمین‌کنندگان، جلوگیری از نفوذ سایبری و تضمین استمرار تأمین قطعات.

بدون برآورده شدن این مؤلفه‌ها، حتی جنگنده‌های پیشرفته هم اثربخشی کامل نخواهند داشت.

مشخصات فنی خلاصهٔ J-۳۵

طبقه: جنگندهٔ نسل پنجم، پنهانکار، دو موتوره، چندمنظوره (نسخه‌های زمینی و ناونشین).

طراحی: سطوح صاف، ورودی‌های هوای خاص، آشیانه‌های سلاح داخلی، نازل‌هایی با طراحی کاهش امضا؛ تمرکز روی کاهش بازتاب راداری و امضای حرارتی.

موتور: طراحی‌شده برای استفاده از موتوری در کلاس قدرت متوسط تا بالا؛ عملکرد نهایی وابسته به نسخهٔ موتور نصب‌شده است.

وظایف: برتری هوایی، حملهٔ دقیق به زمین، مأموریت‌های ناونشینی/هواپایه.

برد/شعاع عملیاتی: برآورد متوسط تا بلند (وابسته به بار سوخت و تسلیحات).

سامانه‌های جنگ الکترونیک و اویونیک: طراحی‌شده برای ادغام رادار، سنسور‌های فروسرخ و سیستم‌های EW؛ میزان بلوغ این سامانه‌ها نسبت به رقبای پیشرفته متفاوت است.

سلاح‌ها: موشک‌های هوا به هوا BVR و WVR و تسلیحات هدایت‌شونده هوا به زمین که در آشیانه‌های داخلی یا زیر بال قابل نصب‌اند.

مقایسهٔ مستقیم با نمونهٔ اسرائیلی F-۳۵I (Adir)

پختگی و تجربهٔ عملیاتی:

F-۳۵I یک پلتفرم با سال‌ها توسعه، هزاران ساعت پرواز عملیاتی و ادغام گستردهٔ تسلیحات و حسگرهاست؛ تجربهٔ عملیاتی آن در ارتش اسرائیل بالا و قابل اتکا است. J-۳۵ پلتفرمی تازه‌تر با تجربهٔ عملیاتی محدودتر است.

شبکه‌محوری و ادغام: F-۳۵I به‌خوبی در شبکهٔ نظامی و تبادل اطلاعات ادغام شده و به‌عنوان گرهٔ اطلاعاتی در عملیات استفاده می‌شود؛ J-۳۵ در صورت ادغام مناسب می‌تواند مشابه عمل کند ولی این نیازمند پشتیبانی و سازوکار‌های بسیار بیشتر است.

پنهانکاری و سنسورها: هر دو برای کاهش امضای راداری طراحی شده‌اند؛ اما بلوغ فناوری‌ها و بهینه‌سازی‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری F-۳۵ بیشتر است.

زنجیرهٔ تدارکاتی و تسلیحاتی: اسرائیل و آمریکا یک اکوسیستم عظیم تامین و نگهداری و تسلیحات برای F-۳۵ دارند؛ برای J-۳۵، این اکوسیستم برای مصرف‌کننده‌ای مثل ایران محدود و مشکل‌ساز خواهد بود.

نتیجه: از منظر توان عملیاتی و پختگی، F-۳۵I در حال حاضر دست بالا را دارد؛ J-۳۵ می‌تواند در برخی حوزه‌ها نزدیک یا رقابتی باشد، اما برای دستیابی به همان سطح نیازمند زمان، پشتیبانی و تجربه است.

J-۳۵ در برابر F-۱۶

پنهانکاری: J-۳۵ برتری دارد.

مانور و چابکی: F-۱۶ در انواع مأموریت‌های چابک و درگیری نزدیک کارآمد است؛ J-۳۵ ممکن است در نبرد نزدیک قابل‌مقایسه باشد، اما تمرکز آن بر نفوذ و پنهانکاری است.

حالت استفاده: F-۱۶ برای تنوع عملیاتی و هزینهٔ پایین‌تر مناسب است؛ J-۳۵ برای مأموریت‌های نفوذ و ضربات دقیق و عملیات‌های حساس طراحی شده است. البته برتری جی ۳۵ در حمل موشک هوا به هوا پی ال ۱۵ است که می‌تواند به راحتی قبل از آنکه اف ۱۶ بتواند واکنشی نشان دهد آن را از فاصله ۲۰۰ کیلومتری منهدم کند.

J-۳۵ در برابر F-۱۵

پنهانکاری: J-۳۵ برتر است (طراحی رادارگریز).

برد و بار تسلیحاتی: F-۱۵ در برد پروازی و ظرفیت حمل مهمات سنگین برتری دارد.

نقش عملیاتی: F-۱۵ یک «پلتفرم حملهٔ سنگین و برتری هوایی کلاسیک» است؛ J-۳۵ نقش نفوذگر مدرن و سنسور-محور را ایفا می‌کند. البته برتری جی ۳۵ در حمل موشک هوا به هوا پی ال ۱۵ است که می‌تواند به راحتی قبل از آنکه اف ۱۵ بتواند واکنشی نشان دهد آن را از فاصله ۲۰۰ کیلومتری منهدم کند.

تحول نیروی هوایی ایران

شاید تحویل جی ۳۵ در کوتاه مدت کمی دور از ذهن باشد ولی در صورت تحویل این جنگنده طی ۵ سال آینده، در کنار تحویل سوخو ۳۵ و جنگنده جی ۱۰ چین، نیروی هوایی ایران را از وضعیت امروزی به نیروی هوایی مدرن تبدیل خواهد کرد.

اما این تحول در صورتی تکمیل خواهد شد که شبکه پدافند زمینی و هوایی ایران یکپارچه شود و ایران از رادار‌های هواپایه و آواکس به تعداد زیاد استفاده کند.