درگیری‌های مرزی دوباره میان پاکستان و طالبان؛ جنگ در راه است؟

به گزارش اقتصادآنلاین، در تازه‌ترین دور از تنش‌ها، تبادل آتش شبانه میان نیرو‌های افغان و پاکستانی در مرز مشترک باعث مرگ دست‌کم پنج غیرنظامی افغان، از جمله سه کودک و یک زن، و زخمی‌شدن پنج تن دیگر شد. هم‌زمان، سه غیرنظامی دیگر نیز در سوی پاکستان در منطقه چمن مجروح شدند. این درگیری‌ها که به گفته مقامات محلی تا سپیده‌دم ادامه داشت، بار دیگر شکنندگی آتش‌بس میان کابل و اسلام‌آباد را آشکار کرد.

مقامات دو طرف همان‌گونه که در ماه‌های اخیر نیز سابقه داشته، یکدیگر را آغازگر درگیری معرفی می‌کنند. علی محمد حق‌مل، رئیس اداره اطلاعات اسپین‌بولدک، گفت نیرو‌های پاکستانی ابتدا با «سلاح‌های سبک و سنگین» شلیک را آغاز کرده‌اند و حتی خمپاره‌هایی به منازل مسکونی اصابت کرده است. او تأکید کرد که نیرو‌های افغان پس از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پاسخ داده و ظرف یک ساعت آتش را متوقف کردند، اما «شلیک طرف پاکستانی تا صبح ادامه داشت».

ادامه تنش‌ها پس از آتش‌بس قطر و ترکیه

تبادل آتش اخیر در حالی رخ داد که تنها دو ماه از آتش‌بس میانجیگری شده توسط قطر و ترکیه می‌گذرد؛ توافقی که پس از یک هفته درگیری خونین و کشته‌شدن ده‌ها نفر حاصل شد. با این حال، نه‌تنها آرامش به مرز‌ها بازنگشته، بلکه حملات مرزی از ابتدای اکتبر رو به افزایش گذاشته و روابط میان دو کشور را به پرتگاهی بی‌ثبات رسانده است.

در پاکستان، مقام‌های دولتی بار دیگر طالبان افغانستان را به «شلیک بدون تحریک» متهم کردند. مشرف زیدی، سخنگوی نخست‌وزیر پاکستان شهباز شریف، در شبکه ایکس اعلام کرد که «نظام طالبان افغانستان بار دیگر به شلیک بی‌دلیل در مرز چمن دست زده» و افزود که نیرو‌های پاکستانی «کاملاً هوشیار و متعهد به حفظ تمامیت ارضی کشور هستند».

در مقابل، سخنگوی طالبان اعلام کرده است که پاکستان «بار دیگر حملات را آغاز کرده» و طالبان «مجبور به پاسخ‌گویی» شده است. این مواضع نشان‌دهنده چرخه‌ای از بی‌اعتمادی و اتهام‌زنی متقابل است که ریشه‌های آن به سال‌ها قبل بازمی‌گردد.

فشار‌های امنیتی، حضور گروه‌های مسلح و بحران اعتماد

پاکستان سال‌هاست طالبان افغانستان را به پناه‌دادن به اعضای تحریک طالبان پاکستان (TTP) متهم می‌کند؛ گروهی که طی سال گذشته دست‌کم ۶۰۰ حمله علیه نیرو‌های پاکستانی انجام داده است. هرچند طالبان افغانستان این اتهامات را رد می‌کنند، گزارش‌ها نشان می‌دهد بسیاری از جنگجویان TTP پس از قدرت‌گیری طالبان در کابل، به مناطق شرقی افغانستان پناه برده‌اند.

این وضعیت باعث تشدید بی‌اعتمادی اسلام‌آباد نسبت به کابل شده و زمینه‌ساز برخورد‌های نظامی‌تر در مناطق مرزی شده است. افغانستان نیز پاکستان را متهم می‌کند که مشکلات امنیتی خود را «به گردن دیگران می‌اندازد» و با حملات هوایی و گلوله‌باران مناطق مرزی، آتش‌بس را نقض می‌کند.

هم‌زمان با افزایش درگیری‌ها، پاکستان اعلام کرد که به سازمان ملل اجازه خواهد داد کمک‌های بشردوستانه را از گذرگاه‌های تورخم و چمن وارد افغانستان کند؛ گذرگاه‌هایی که نزدیک به دو ماه به دلیل تنش‌ها بسته بودند. این تصمیم، یک روز پیش از وقوع تبادل آتش شبانه اعلام شد و نگرانی‌ها درباره تأثیر ناامنی بر مسیر‌های امدادرسانی را افزایش داده است.

افزایش عملیات امنیتی در پاکستان همزمان با تشدید تنش‌ها

تنش در مرز، با عملیات گسترده ضدتروریستی در داخل خاک پاکستان همراه شده است. ارتش پاکستان روز شنبه اعلام کرد که در دو عملیات اطلاعات‌محور در مناطق تانک و لکی مروت واقع در ایالت خیبرپختونخوا که هم‌مرز افغانستان است ۹ عضو تحریک طالبان پاکستان کشته شده‌اند.

این تحرکات نشان می‌دهد که اسلام‌آباد در تلاش است فشار بر شبکه‌های مسلح را افزایش دهد، اما این اقدامات به‌طور مستقیم بر روابط با کابل سایه می‌اندازد؛ چرا که مقامات پاکستانی معتقدند ریشه بخش قابل‌توجهی از حملات در خاک افغانستان است.

جنگ آغاز می‌شود؟

آتش‌بس میان کابل و اسلام‌آباد به‌شدت شکننده و ناپایدار است، زیرا مجموعه‌ای از عوامل ساختاری همچون حضور شبکه‌های شبه‌نظامی در دو سوی مرز، ضعف کانال‌های ارتباطی رسمی، بی‌اعتمادی تاریخی، رقابت امنیتی، و منازعه بر سر کنترل گذرگاه‌های مرزی، عملاً هر تنش محدود را به سرعت به تبادل آتش گسترده تبدیل می‌کند.

همچنین ناکامی مذاکرات صلح در دستیابی به یک چارچوب پایدار و قابل‌نظارت سبب شده است که نه‌تنها احتمال تکرار خشونت‌ها بسیار بالا بماند، بلکه هر دور تازه‌ای از درگیری بتواند وضعیت را به‌مراتب پیچیده‌تر و خطرناک‌تر سازد و به جنگی همه‌جانبه منجر شود.