خیانت عجیب به افغانستان/ پاکستان این بازار بزرگ را تقدیم ایران کرد!
تحولات اخیر در یکی از مهمترین مسیرهای تجاری منطقه، معادلات ترانزیتی افغانستان را وارد مرحلهای تازه کرده است؛ تغییری که میتواند مسیرهای سنتی را به حاشیه برده و یک گزینه کمتر دیدهشده را به کانون توجه بازیگران اقتصادی تبدیل کند.
به گزارش اقتصاد آنلاین ، در حالیکه بیثباتی مرزهای پاکستان تجارت افغانستان را با اختلال جدی روبهرو کرده، کریدور چابهار بهعنوان امنترین و کوتاهترین مسیر دریایی این کشور، بیش از هر زمان دیگر اهمیت راهبردی پیدا کرده است؛ مسیری که میتواند برگ برنده ایران در معادلات ترانزیتی منطقه باشد.
چابهار؛ مسیر جایگزین افغانستان در سایه بیثباتی پاکستان
افغانستان به دلیل محصور بودن در خشکی، همواره وابسته به مسیرهای ترانزیتی همسایگان بوده و سالها مسیر پاکستان کراچی با اتکا به نزدیکی قومی، مذهبی و سنتهای تجاری، گزینه نخست تجار افغان محسوب میشد.
بهروز آقایی، مدیرکل اسبق بنادر سیستانوبلوچستان، میگوید نزدیکی جغرافیایی کراچی به قندهار و فعال بودن مرزهای تورخم و چمن باعث شده این مسیر جذاب باقی بماند. حتی طرح «کریدور ترانس-افغان» و توافق سهجانبه افغانستان، پاکستان و ازبکستان با حمایت قطر نیز در راستای تقویت همین مسیر شکل گرفته است.
تقویت جایگاه ایران با توافق سهجانبه چابهار
در مقابل، توافق سهجانبه ایران، هند و افغانستان برای بهرهبرداری از بندر چابهار از سال ۱۳۹۵ آغاز شد و با ورود نخستین محمولههای هندی به افغانستان در سال ۱۳۹۷ عملاً وارد فاز اجرایی شد.
تردد ۲۴ فروند کشتی و واگذاری بهرهبرداری بندر به هند در قالب BOT، موقعیت چابهار را تثبیت کرد. این اهمیت زمانی دوچندان شد که اختلافات سیاسی کابل–اسلامآباد به بسته شدن کامل مرزها انجامید و بنا بر گزارش اتاق بازرگانی افغانستان، ۱۲ هزار کانتینر تجار افغان در بندر کراچی متوقف شد.
به گفته آقایی، همین بحران نشان داد که مسیر چابهار برای هند و افغانستان، بهینهترین و امنترین گزینه دسترسی به آبهای آزاد است.
پیشنیازهای تبدیل چابهار به شاهراه افغانستان
با وجود جذابیتهای تاریخی مسیر پاکستان از جمله نبود محدودیت بار جادهای تا ۴۰ تن و حضور اپراتورهای بزرگ بندری تغییر نگاه تجار افغان به سمت چابهار آغاز شده است.
آقایی میگوید این تغییر نیازمند تحقق چند شرط اساسی است:
توسعه پایانه مرزی میلک شامل فضا، انبارداری، ترانشیپ و ارائه خدمات ۲۴ ساعته
افزایش خطوط منظم کشتیرانی از چابهار به هند، چین، مالزی و کشورهای خلیج فارس
ایجاد زنجیره حمل یکپارچه و قابل اعتماد برای تجار افغان
وی همچنین راهکارهایی مانند استقرار دفاتر شرکتهای کشتیرانی در افغانستان، ارائه بارنامه سراسری با تحویل کالا در نیمروز، بهکارگیری نیروهای بومی و رفع مشکلات ناوگان جادهای دو کشور را کلید توسعه این مسیر میداند.
رقابت ایران و پاکستان برای جذب تجارت افغانستان
رقابت ایران و پاکستان برای جذب تجارت افغانستان وارد مرحلهای تازه شده است. در حالی که مسیر سنتی کراچی همچنان مزیتهای لجستیکی دارد، بیثباتی سیاسی آن را آسیبپذیر کرده است.
در مقابل، چابهار بهعنوان تنها بندر اقیانوسی ایران ظرفیت تبدیل شدن به شاهراه اصلی تجارت خارجی افغانستان را دارد؛ مشروط بر آنکه توسعه زیرساخت، تقویت خطوط کشتیرانی و اعتمادسازی تجاری بهصورت هماهنگ و مستمر دنبال شود.