تب سهام تراشه‌های هوش مصنوعی چین؛ واقعیت پشت هیجان بازار

به گزارش اقتصادآنلاین، عرضه اولیه چشمگیر شرکت «مور تردز تکنولوژی» در ماه جاری موفق‌ترین معرفی یک شرکت چینی از سال ۲۰۱۹ تاکنون نقطه پایانی بر سالی بود که در آن سرمایه‌گذاران به‌طور فزاینده‌ای نسبت به چشم‌انداز پیشرفت تراشه‌های هوش مصنوعی چین هیجان‌زده شدند. اما این سرخوشی ممکن است بی‌پایه باشد.

از مور تردز گرفته تا «کمبریکون تکنولوژیز» و «متاایکس»، بازار در حال جشن گرفتن گروهی از نام‌هایی است که تا همین اواخر چندان شناخته‌شده نبودند و اکنون جاه‌طلبی‌های بزرگی برای رقابت با شرکت انویدیا دست‌کم در بازار داخلی در سر دارند.

بازیگران بزرگی مانند گروه علی‌بابا و بایدو نیز در حال ورود به حوزه نیمه‌رسانا‌هایی هستند که زیربنای توسعه هوش مصنوعی به شمار می‌روند؛ حوزه‌ای که یکی از اولویت‌های اصلی پکن است. اخیراً شرکت تحقیقاتی کانادایی «تک‌اینسایتس» یک گوشی هوشمند هواوی را کالبدشکافی کرد و پردازنده‌ای را شناسایی کرد که با استفاده از فناوری‌هایی پیشرفته‌تر از آنچه تصور می‌شد سازندگان تراشه چینی قادر به تولیدش باشند، ساخته شده بود. افزون بر این، به گفته منابع آگاه، چین در حال آماده‌سازی بسته‌ای تا سقف ۷۰ میلیارد دلار برای تأمین مالی و حمایت از این بخش است.

خوش‌بینی بازار و جاه‌طلبی تراشه‌سازان چینی

واقعیت، اما تیره‌تر از این تصویر است. برای رسیدن به لبه فناوری، بسیاری از شرکت‌ها از جمله هواوی به «شرکت بین‌المللی تولید نیمه‌رسانا» (SMIC) متکی هستند؛ شرکتی که در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار دارد و نمی‌تواند تجهیزات لازم برای تولید کارآمد تراشه‌های پیشرفته را تهیه کند. کمبریکون بهترین پردازنده‌های خود را در همین شرکت با نرخ بازدهی حدود ۲۰ درصد تولید می‌کند؛ به این معنا که چهار مورد از هر پنج قالب سیلیکونی تولیدشده غیرقابل استفاده بوده و دور ریخته می‌شوند. تک‌اینسایتس در گزارش خود هشدار داده است که دستاورد‌های SMIC با «هزینه‌ها و مصالحه‌هایی» همراه بوده است.

حتی مور تردز نیز نسبت به بیش‌ازحد خوش‌بین بودن سرمایه‌گذاران هشدار داده بود. سهام این شرکت روز جمعه تا ۱۹ درصد سقوط کرد.

محدودیت‌های تولید و هشدار تحلیلگران

کارل لی، مدیر سرمایه‌گذاری سهام چین در شرکت آبردین اینوستمنتس، گفت: «چالش اصلی همچنان دسترسی به ظرفیت ویفر در گره‌های پیشرفته است. کمبود قابل‌توجهی در عرضه وجود دارد. انتظار داریم چین برای رفع این محدودیت بر گسترش ظرفیت تولید پیشرفته تمرکز کند، اما همچنان پیش‌بینی می‌کنیم شکاف فناورانه با آمریکا در چند سال آینده حفظ شود.» با این حال، تنها با نگاه به بازار‌ها نمی‌توان به‌راحتی به این نتیجه رسید.

تنها در عرض یک هفته، مور تردز شرکتی زیان‌ده با کسری از تولید هواوی بیش از پنج برابر رشد کرد و به یکی از باارزش‌ترین شرکت‌های صرفاً سخت‌افزاری چین تبدیل شد. شرکت «متاایکس اینتگریتد سرکویتس شانگهای»، طراح شتاب‌دهنده‌های هوش مصنوعی، در عرضه اولیه سهام خود با تقاضایی چند هزار برابر بیش از میزان عرضه مواجه شد.

شرط‌بندی سیاسی بر حمایت پکن

این تب‌وتاب بازتاب یک شرط‌بندی مبهم است: این‌که پکن در عصر هوش مصنوعی تمام توان خود را برای حمایت از تراشه‌سازان بومی به کار خواهد گرفت تا برتری آمریکا را در حوزه‌ای که می‌تواند سرنوشت کشور‌ها را رقم بزند، تضعیف کند. این امر ناگزیر به توسعه جایگزین‌های داخلی برای انویدیا منجر می‌شود. پیشنهاد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در اوایل ماه جاری برای اجازه فروش تراشه نسبتاً قدرتمند H۲۰۰ انویدیا به چین، تاکنون با سکوت پکن مواجه شده است و این بی‌دلیل نیست.

چارلی دای، تحلیلگر شرکت فورستر ریسرچ، گفت: «دسترسی به H۲۰۰ می‌تواند به‌طور موقت محدودیت‌های عملکردی را کاهش دهد و فوریت را برای برخی شرکت‌ها کم کند. اما تعهد راهبردی چین به استقلال در حوزه نیمه‌رسانا‌ها تزلزل‌ناپذیر باقی می‌ماند. اثر این تصمیم در کوتاه‌مدت قابل‌توجه خواهد بود، اما در بلندمدت محدود است؛ چراکه سیاست‌گذاری، تأمین مالی و نیروی انسانی همچنان محرک نوآوری داخلی خواهند بود.» در افق بلندتر، وسواس پکن نسبت به خودکفایی نهایتاً تا حدی به نتیجه خواهد رسید.

ظهور «دیپ‌سیک» که تنها در همین ماه مدلی بسیار توانمند را با وجود نداشتن دسترسی آزاد به شتاب‌دهنده‌های پیشرفته انویدیا عرضه کرد نشان می‌دهد که هواوی و رقبایش واقعاً در حال صعود از نردبان فناوری هستند؛ آن هم با نیمه‌رسانا‌هایی که برای آموزش پلتفرم‌های کوچک‌تر و متن‌باز بهینه شده‌اند.

نوآوری نرم‌افزاری در سایه محدودیت سخت‌افزاری

محدودیت‌های سخت‌افزاری حتی ممکن است به محرکی برای نوآوری در حوزه کاربرد‌های هوش مصنوعی تبدیل شوند.

فلیکس وانگ، رئیس بخش فناوری در شرکت مدیریت ریسک هج‌ی، گفت: «چین بهترین مدل‌های متن‌باز جهان را در اختیار دارد، با وجود آن‌که بهترین سیلیکون را ندارد. سازندگان تراشه و بازیگران هوش مصنوعی چین ممکن است نسبت به آمریکا مزیت داشته باشند، زیرا در یافتن بهینه‌سازی‌ها در این مدل‌ها مهارت بیشتری دارند.».

اما این صنعت ممکن است با نگرانی‌های فوری‌تری روبه‌رو باشد. چه عزم ملی وجود داشته باشد و چه نه، گلوگاه‌های پیش‌روی شرکت‌های تراشه‌سازی چین همچنان پابرجا هستند. طراحان تراشه‌های هوش مصنوعی چین به دلیل محدودیت‌های آمریکا نمی‌توانند از پیشرفته‌ترین فرایند‌های ساخت در شرکت تایوانی TSMC استفاده کنند؛ موضوعی که آنها را در مقایسه با انویدیا و شرکت AMD در موقعیت نامطلوبی قرار می‌دهد.

کمبود حافظه و زنجیره تأمین ناقص

حافظه یکی دیگر از مشکلات اساسی است. شرکت‌های چینی برای ساخت شتاب‌دهنده‌های هوش مصنوعی ناچارند به قطعات خارجی قاچاق‌شده یا ذخیره‌شده از گذشته، به‌ویژه تراشه‌های حافظه پیشرفته، متکی باشند. دلیل آن است که چین هنوز یک اکوسیستم جامع برای تأمین همه اجزای حیاتی مورد نیاز فناوری‌های نوظهور ایجاد نکرده است. مشخص شده که جدیدترین تراشه هوش مصنوعی هواوی از نسل قدیمی‌تر حافظه‌های پهن‌باند بالا متعلق به غول‌های کره‌جنوبی SK Hynix و سامسونگ الکترونیکس استفاده می‌کند، در حالی که قالب‌های سیلیکونی آن از TSMC تأمین شده‌اند.

واشنگتن و متحدانش از جمله ژاپن و هلند، تجهیزات لازم برای ساخت پیشرفته‌ترین تراشه‌های هوش مصنوعی را در اختیار چین قرار نمی‌دهند. شرکت هلندی ASML تاکنون حتی یک دستگاه لیتوگرافی فرابنفش شدید به چین نفروخته است؛ دستگاهی عظیم و چند میلیون دلاری که برای تولید سریع‌ترین و توانمندترین شتاب‌دهنده‌های هوش مصنوعی حیاتی تلقی می‌شود.

مقایسه تولید داخلی با غول‌های جهانی

هواوی قصد دارد سال آینده حدود ۶۰۰ هزار عدد از تراشه شاخص خود با نام «Ascend ۹۱۰C» تولید کند، در حالی که کمبریکون برای تحویل حدود ۵۰۰ هزار شتاب‌دهنده هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۶ آماده می‌شود. هر دو رقم در داخل چین به‌عنوان دستاورد‌های بزرگ تلقی می‌شوند.

اما برای مقایسه، برآورد می‌شود که انویدیا به‌تنهایی در سال ۲۰۲۴ حدود یک میلیون تراشه H۲۰ محصولی که به‌طور ویژه برای رعایت مقررات کنترل صادرات برای چین طراحی شده به فروش رسانده باشد.

فلیکس لی، تحلیلگر شرکت مورنینگ‌استار، گفت: «تکرار اکوسیستم ترکیبی تراشه و نرم‌افزار بیش از ۱۰ سال زمان می‌برد، زیرا باید با اینرسی کاربران، نبود فناوری‌های پیشرفته ساخت تراشه و محدودیت‌های واردات تجهیزات، در کنار مسائل دیگر، دست‌وپنجه نرم کرد.»

منبع: بلومبرگ