۶.۷ میلیارد دلار پول نفت کشور گم شد/ ماجرا چیست؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرارو، نایب‌رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در اظهاراتی، از بازنگشتن ۶.۷ میلیارد دلار پول فروش نفت به کشور خبر داد و از وزیر نفت خواست که در این موضوع پاسخگو باشد.

حسینعلی حاجی‌دلیگانی به این موضوع اشاره و رقم ۶.۷ میلیارد را اعلام کرد. پیش از این هم بعضی نمایندگان مجلس و مدیران دولتی به موضوع تراستی‌ها به صورت خاص و به بازنگشتن ارز به کشور به صورت کلی پرداخته بودند. یکی از نمایندگان در گفتگویی تلویزیونی، این رقم را حدود ۱۱۷ میلیارد دلار اعلام کرد. معاون ارزی بانک مرکزی هم چند روز قبل از بازنگرداندن بیش از ۱۵ میلیارد دلار ارز به چرخه رسمی کشور خبر داد که با ۹۰۰ کارت بازرگانی یک‌بار مصرف و اجاره‌ای دریافت شده بود. با ورود کمیسیون اصل ۹۰ مجلس به این موضوع و شرایط بازار ارز در کشور که امروز از ۱۴۰ هزار تومان هم عبور کرد، احتمالاً این موضوع بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد. بعضی کارشناسان می‌گویند بخشی از افزایش سریع نرخ دلار و دیگر ارز‌های خارجی به دلیل کمبود ارز در کشور به دلیل همین بازنگرداندن پول‌هاست.

طیق معمول؛ متهم ردیف اول: تحریم

تراست (Trust) مفهومی شناخته‌شده در اقتصاد است و یکی از معانی آن، به صرافی‌هایی اشاره دارد که به صورت زیرزمینی و خارج از شبکه بانکی بین‌المللی در بازار سیاه، ارز جابجا می‌کنند. صرافی‌های امین، بخشی از شبکه دور زدن تحریم‌ها هستند ایران به دلیل قرار داشتن تحت تحریم‌های بانکی آمریکا، تحریم دلار و قطع شدن دسترسی‌اش به شبکه بین‌المللی مالی، سال‌هاست که برای انتقال ارز به کشور از شبکه صرافی‌های تراستی استفاده می‌کند. صرافی‌هایی که قرار است به عنوان امین دستگاه‌هایی مانند وزارت نفت و بانک مرکزی، عملیات انتقال پول نفت به کشور را انجام دهند و کارمزد خود را دریافت کنند. این شبکه در انتقال ارز دیگر عملیات تجاری هم ورود دارد، اما با توجه به محوریت داشتن فروش نفت در درآمد‌های ایران، بیشتر با این عملیات شناخته می‌شوند. این صرافی‌ها از سال‌ها پیش فعال بودند، اما گسترش تحریم‌ها و نیازمندی بیشتر به آنها، باعث نگرانی‌هایی شد. در حال حاضر نفت ایران به صورت انحصاری از سوی چین خریداری می‌شود.

سال ۱۴۰۲، مجید شاکری، کارشناس اقتصادی نزدیک به قالیباف در یک همایش گفته بود: «در ایران عمده مبادلات ارزی و دارایی‌های خارجی در اختیار صرافی‌های تراستی است که به دلیل کوچک مقیاس بودن و تحریم ناپذیر بودن در دوره قدیم تشکیل شدند. اما در دوره فعلی به دلیل بزرگ شدن تعدادی از این صرافی‌های تراستی و نقش آفرینی تعداد محدودی از آنها، مزیتی در دور زدن تحریم‌ها ندارند و نکته دیگر اینکه ساختار عملکرد آنها به نحوی است که در زمان لازم بانک مرکزی ما را تنها می‌گذارند که مهمترین نقطه بروز آن تاخیر در تخصیص ارز به واردکنندگان کالا و سود بردن از این تاخیر با استفاده از سرمایه ارزی است. به بیان خلاصه درحال حاضر تراستی‌ها نه همراه و تسهیل کننده سیاست‌های بانک مرکزی هستند و نه در تحریم‌ناپذیری مزیت جدی دارند و نه عملکرد آنها برای بانک مرکزی شفاف است. اما این تراستی‌ها امروز قدرت و نفوذ دارند و می‌توانند در سیاستگذاری‌ها اثر بگذارند.»

نکته جالب توجه این است که حمیدرضا حاجی‌بابایی، نایب‌رئیس دوم مجلس هفته گذشته در گفت‌و‌گو با یک رسانه تخصصی حوزه انرژی، این تعبیر را برای رفتار تراستی‌ها به کار برد: «چرا تراستی‌ها از بازگشت ارز تمرد می‌کنند؟ چون موقعیت آنها را بالا برده‌ایم. باید مدیریت فروش نفت و بازگشت ارز دقیق‌تر صورت بگیرد تا چنین اشکالاتی تکرار نشود که ارز به کشور بازنگردد.»

هنوز به طور دقیق مشخص نیست که این رقم ۶.۷ میلیارد دلار به چه بازه زمانی ارتباط دارد. اما شنیده‌ها حاکی از آن است که مربوط به یک سال گذشته می‌شوند و خبرنگار ایلنا هم این موضوع را در گفتگویش با حاجی دلیگانی مطرح کرد. این نماینده مجلس در پاسخش، به این بازه زمانی اشاره نکرد. تراستی‌ها کاملاً برای وزارت نفت و بانک مرکزی شناخته‌شده هستند و انتخاب آنها در کمیته‌ای در وزارت نفت و تحت نظر وزیر انجام می‌شود. از این صرافی‌ها تضامینی هم گرفته می‌شود که در حال حاضر تکلیف آنها نیز مشخص نیست. اواخر آذرماه امسال، محمد مهدی نهاوندی، عضو هیات مدیره واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران در گفتگویی با همین رسانه به بازنگرداندن ارز از سوی تراستی‌ها اشاره کرده بود.