ایجاد فرهنگ مسئولیت اجتماعی در شرکت‌های فناوری

اقتصادآنلاین، مهرین نظری: در سال‌های اخیر، مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR) از یک واژه تشریفاتی به یک برنامه راهبردی در میان برخی از مهم‌ترین استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناوری ایران تبدیل شده است. برخلاف گذشته که مسئولیت اجتماعی معمولاً به یک کمک خیریه در پایان سال محدود می‌شد، حالا بازیگران اصلی دنیای دیجیتال ایران سعی می‌کنند با تکیه بر توان تخصصی خود، نقشی فعال در کاهش نابرابری‌ها، تسهیل زندگی اقشار محروم و ایجاد فرصت‌های برابر ایفا کنند.

دیجی‌کالا و تحقق عدالت آموزشی در بستر تکنولوژی

یکی از شاخص‌ترین نمونه‌ها در این زمینه، پروژه «تا…کد» دیجی‌کالاست؛ برنامه‌ای بلندمدت و ساختاریافته برای آموزش مهارت‌های مرتبط با فناوری به جوانان مناطق کم‌برخوردار در استان‌هایی، چون سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی. این پروژه با همکاری مؤسسه کاریار، پلتفرم‌های کاریابی، چون پونیشا و جابینجا و داوطلبی کارکنان دیجی‌کالا توانسته بیش از ۷۰ نفر را با مهارت‌هایی مانند برنامه‌نویسی، تحلیل داده و توسعه وب آشنا کند.

نکته تمایز «تا…کد» صرفاً آموزش نیست، بلکه تعریف پروژه‌های واقعی، پرداخت دستمزد، اتصال به بازار کار و ارزیابی مداوم مسیر یادگیری است. بسیاری از مهارت‌آموزان این پروژه حالا اولین درآمد خود را از فریلنسینگ به‌دست آورده‌اند. دیجی‌کالا همچنین با استفاده از صندوق حمایتی «دیجی‌کالا مهر»، اقدام به تهیه و توزیع لوازم‌التحریر برای بیش از ۱۲۰۰ دانش‌آموز در استان‌های محرومی مانند خوزستان و سیستان و بلوچستان کرده است.

ابر آروان و ساختن آینده از مسیر آموزش

ابر آروان نیز مسیر متفاوتی را انتخاب کرده و تمرکز خود را بر توانمندسازی اجتماعی گذاشته است. طرح «بچه‌های آروان» شامل آموزش تخصصی به نوجوانان و جوانان از گروه‌هایی مانند کودکان کار، کانون اصلاح و تربیت و مناطق حاشیه‌ای است. این آموزش‌ها در رشته‌هایی مانند امنیت سایبری، برنامه‌نویسی و طراحی UI/UX ارائه می‌شود و هدف آن آماده‌سازی این افراد برای ورود به بازار کار با مهارت واقعی است.

در کنار این طرح، آروان زیرساخت رایگان به بیش از ۲۲۰ استارتاپ ایرانی و ۳۳ نهاد مدنی داده و تلاش کرده بار هزینه‌ای راه‌اندازی کسب‌وکار را برای تیم‌های نوپا کاهش دهد. برگزاری مسابقه ابربازی و حمایت از تیم‌های برتر برای تولید محصولات ابری نیز بخشی دیگر از رویکرد بلندمدت آروان در مسیر توسعه مسئولانه فناوری است.

اسنپ، تسهیل‌گر عدالت جنسیتی و همراه در بحران‌ها

اسنپ، دیگر غول دیجیتال کشور، در قالب طرح «چرخ زندگی به دست تو می‌چرخه» بیش از ۴۶۰۰ زن سرپرست خانوار را از پرداخت کمیسیون معاف کرده است؛ طرحی که به افزایش قابل توجه درآمد این گروه و رشد تعداد سفر‌های انجام‌شده منجر شد. تنها در سه ماه ابتدایی اجرای این طرح، این زنان بیش از ۱.۷ میلیون سفر انجام دادند؛ آماری که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشدی بیش از دو برابری نشان می‌دهد.

در واکنش به حادثه تلخ بندر شهید رجایی، اسنپ با همکاری انتقال خون استان هرمزگان، کدی برای سفر رایگان به داوطلبان اهدای خون منتشر کرد. اقدامی سریع، انسانی و قابل تحسین که با بازنشر آن توسط رقیبش، تپسی، به نمادی از همبستگی جمعی در روز‌های بحران بدل شد.

تپسی و آموزش محیط‌زیستی به نسل آینده

اگرچه تپسی تمرکز ویژه‌ای بر آموزش مستقیم مهارت ندارد، اما با همکاری نشریه کودکانه «قلک» اقدام به آموزش مفاهیم محیط‌زیستی به کودکان ۵ تا ۹ ساله کرده است. در چهار شماره اخیر این نشریه با حمایت تپسی، داستان‌هایی با محوریت حفاظت از محیط‌زیست منتشر شده و این روند قرار است در شماره‌های بعدی ادامه یابد. اقدامی ساده، اما هوشمندانه که می‌تواند اثر بلندمدتی بر سبک زندگی نسل آینده داشته باشد.

علی‌بابا و صدای فراموش‌شده‌ها

رامونا، موسسه‌ای وابسته به علی‌باباست که با هدف تسهیل فرایند فرزندخواندگی، طی سه سال گذشته بیش از ۲۰ هزار دقیقه مشاوره تخصصی رایگان به والدین علاقه‌مند ارائه کرده است. این خدمات شامل مسائل روان‌شناختی، حقوقی، مددکاری و فرزندپروری بوده و خانواده‌ها را از مرحله تصمیم‌گیری تا پس از ورود کودک به خانواده همراهی می‌کند.

رامونا در کنار آموزش، موفق شده با شناسایی مشکلاتی، چون افسردگی پس از فرزندپذیری یا اختلالات روانی در کودکان پذیرفته‌شده، امکان آغاز سریع درمان را فراهم کند. وجه تمایز علی‌بابا این است که مسئولیت اجتماعی را نه در حاشیه کسب‌وکار، بلکه در قلب هویت برند خود قرار داده است.

از تصویرسازی تا تغییر واقعی

اگر تا چند سال پیش، عکس مدیران در مراسم اهدای چک یا سبد کالا تصویر غالب مسئولیت اجتماعی بود، حالا نسل جدید شرکت‌های فناوری ایران نشان داده‌اند که می‌توان کاری عمیق‌تر، انسانی‌تر و اثربخش‌تر انجام داد. آموزش، اتصال به بازار، کاهش تبعیض، همیاری در بحران و فرهنگ‌سازی واقعی، فقط بخشی از دستاورد‌های این تغییر رویکرد است.

در حالی که اخیرا بی‌اعتمادی به برند‌ها افزایش یافته، مسئولیت اجتماعی دیگر فقط یک امتیاز رقابتی نیست، بلکه ضرورت بقای اخلاقی و حرفه‌ای هر شرکت است. پنج شرکتی که در این گزارش مرور شد (دیجی‌کالا، ابر آروان، اسنپ، تپسی و علی‌بابا) نشان داده‌اند که حتی در دل بحران اقتصادی، می‌توان به سهم خود، گرهی از کار جامعه گشود.

شاید همین، تعریف دقیق‌تر برند باشد، نامی که نه فقط کالا، بلکه امید، فرصت و آینده را توزیع می‌کند.