مردم شاهرود و گرگان بخوانند

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از خبرآنلاین، مهدی زارع استاد دانشگاه نوشت: وقوع سه زلزله با بزرگای ۴.۸ تا ۵.۳ در فاصله ۲۴ تا ۲۹ تیر ۱۴۰۴ در منطقه قرن آباد در استان گلستان و نزدیکی این پهنه به حدفاصل بین شهر‌های مهم گرگان و شاهرود –که فاصله هوایی شان حدود ۶۰ کیلومتر است-موجب پرسش‌هایی در مورد احتمال وقوع یک زلزله بزرگ بعدی در همین ناحیه شده است.

بعضی ساکنان شهر‌های گرگان و شاهرود سوال می‌کنند که ما چه کنیم؟ آیا شرایط  عوض شده؟ در پاسخ ابتدا ببینیم که مساله چیست:

گسل‌های گرگان و شمال البرز و سامانه گسلی شاهرود سامانه‌های گسلی فعال در جنوب شرق کوه‌های البرز شرقی است که بیشتر با حرکت امتدادلغز چپگرد و فشاری مشخص می‌شوند. سامانه گسله شاهرود پهنه‌ای از گسلش شامل گسل‌های آستانه، شاهرود، ابر و جاجرم است. کل طول سامانه گسله شاهرود حدود ۴۰۰ کیلومتر طول دارد که از گسله‌هایی با قطعات ۸۰ تا ۱۵۰ کیلومتر شکل گرفته است. این سامانه گسلی ویژگی‌های ژئومورفیک مختلفی از جمله خمیدگی‌های فشاری در شمال دامغان و شاهرود و حوضه‌های کششی دره آستانه را نشان می‌دهد.

اگر به تاریخ زمین‌لرزه‌های منطقه شرق البرز توجه کنیم قطعاتی از  سامانه گسلی شاهرود با زلزله‌های تاریخی قابل توجهی، از جمله زلزله قومس در سال ۸۵۶ میلادی که باعث ویرانی گسترده در منطقه دامغان شد، و احتمالا با زلزله ۱۸۹۰ تاش – زیارت مربوط بوده است بنابراین سامانه گسلی شاهرود منبع اصلی خطر لرزه‌ای به ویژه در جنوب شرق منطقه است.

البرز شرقی یکی از مناطق فعال در شمال ایران و حوضه جنوبی کاسپین و گسل آستانه یکی از گسل‌های مهم در سامانه گسلی شاهرود در شرق البرز است. گسل آستانه طولی حدود ۱۵۰ کیلومتر دارد و حدود ۲ میلیون نفر در شهرهایسمنان، دامغان، آستانه، کیاسر، فیروزکوه و ورسک در اطراف گسل‌های ذکر شده زندگی می‌کنند.

ضخامت رسوبات در این منطقه حدود ۴ کیلومتر و ژرفای بیشتر زمینلرزه‌های ثبت شده – لایه لرزه زا – در ژرفای  ۴ تا ۱۴ کیلومتری است؛ بنابراین لایه لرزه زا در این پهنه در همین ژرفا قرار دارد و زمینلرزه‌های مهم بعدی نیز در چنین ژرفا‌هایی به احتمال زیاد رخ می‌دهند.

همچنین در مورد احتمال رخداد زمینلرزه بزرگ بعدی در همین ناحیه باید گفت که

- مانند گذشته احتمال وقوع زمین‌لرزه با بزرگای بیش از ۷ وجود دارد. این احتمال البته همواره بوده و کسی نمی‌تواند این احتمال را برای یک شهر یا نقطه خاص یا شهر کوچک، برای زمان کوتاه مانند چند ساعت یا چند روز ارایه کند. ارایه جزییات خطر برای بازه‌های کوتاه نیاز به پایش‌های بسیار دقیق‌تر دارد که با شبکه‌های پر تعداد زلزله شناسی و ژیودزی باید انجام شود. برای چنین پایش‌های تفصیلی باید سرمایه گذاری زیرساختی علمی در ایران ما انجام شود.

- اینکه مردم در مواجهه با چنین اخباری چه می‌توانند و باید انجام دهند، سوال مهمی است.  باید گفت اطلاع از داده‌های علمی لرزه خیزی ابتدا می‌تواند آگاهی‌های مردم را زیاد‌تر کند ولی همزمان مدیران و مسئولان سازمان‌های مربوطه را نسبت به انجام اقداماتی هشیار کند. البته اولین اقدام هم برای مردم و هم مسولان حفظ آرامش است.

- مردم اقدامات احتیاطی متعددی را می‌توانند انجام دهند که برای هر زمینلرزه محتمل بعدی مفید خواهد بود (خواه در کوتاه مدت و خواه در آینده‌ای  دور اتفاق بیافتد) نظیر کنترل کیف بسته‌های اضطراری (غذا، آب، کمک‌های اولیه، چراغ قوه، باتری و غیره) و چک کردن چیدمان منزل و وارسی نقاط امن در منزل مانند زیر میز‌های محکم، دور از پنجره‌ها و همچنین  اجرای همین وارسی‌ها در محل‌های کارو بررسی مجدد مسیر‌های تخلیه. دوری از شایعات و اخبار زرد و دوری از افرادی که سایرین را بی جهت مضطرب می‌کنند.

- سازمان‌های دولتی و نهاد‌های امدادی و اورژانس و هلال احمر می‌توانند به برگزاری تمرین‌های آمادگی  به ارزیابی و کنترل مجدد ایمنی محل‌های زندگی و کار بپردازند.

- آمادگی روانی برای برای کاهش اضطراب، ترس  با کمک روانشناسان و روانپزشکان و تلاش برای کم کردن اضطراب با حفظ آرامش در حین هوشیاری از کار‌های مهم در یاد آوری این نکته مهم است که هنگامی که چند زمینلرزه در یک ناحیه رخ می‌دهد، پناه بردن وسواسی شهروندان به هر نوع خبر از وقوع زمینلرزه – کوچک یا بزرگ – و مرور مکرر بدترین زمینلرزه محتمل در ذهن، کمکی به زندگی پایدار نمی‌کند. وقتی می‌دانیم که این گسل ها‌ی فعال در نزدیکی محل زندگی ما وجود دارند باید دقت کنیم که با احتمالی دایمی از خطر زمینلرزه مواجهیم. این بدان معنی نیست که هر روز زلزله خواهد آمد. ولی بدان معنی است که باید با بهره گیری از علم کیفیت و سطح ایمنی زندگی در یک منطقه لرزه خیز را بالا ببریم. به شایعات نیز توجه نکنیم.

*استاد دانشگاه