سنِ واقعی شما همان است که احساسش می‌کنید!

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از همشهری‌آنلاین، آیا تا حالا از خود پرسیده‌اید که با وجود عدد سن‌تان در شناسنامه، واقعاً چه احساسی نسبت به سن خود دارید؟ آیا خود را جوان‌تر، مسن‌تر یا دقیقاً هم‌سن و سال تقویمی‌تان حس می‌کنید؟ این «حس درونی» که در دنیای علم با عنوان «سن ذهنی» (Subjective Age) شناخته می‌شود، صرفاً یک احساس گذرا نیست؛ بلکه عاملی قدرتمند است که می‌تواند سلامت جسم و روان، کارایی مغز و حتی طول عمر ما را پیش‌بینی کند. پژوهش‌های جدید علمی و تحلیل‌های متخصصان مغز و اعصاب نشان می‌دهد که کلید داشتن یک پیری سالم، بیش از آنکه در ژن‌های ما نهفته باشد، در نگرش و سبک زندگی ما قرار دارد.

شاید باورکردنی نباشد، اما احساس پیری می‌تواند به معنای واقعی کلمه شما را بیمار کند. بر اساس مقاله‌ای که اخیراً در سایت Psychology Today منتشر شده، افرادی که خود را پیرتر از سن واقعی‌شان می‌دانند، به شکل معناداری بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی و سکته مغزی قرار دارند. اما تأثیرات منفی به همین‌جا ختم نمی‌شود. محققان می‌گویند سلامت روان هم به شدت تحت تأثیر سن ذهنی قرار دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که احساس پیری حتی بدون در نظر گرفتن عواملی مانند جنسیت یا سطح تحصیلات، احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهد و به افت عملکرد فیزیکی منجر می‌شود.

مغز؛ آینه تمام‌نمای سن ذهنی

ارتباط میان حس درونی ما نسبت به سن و سلامت مغزمان، شگفت‌انگیز است. مطالعات تصویربرداری مغزی، یک حقیقت مهم را آشکار کرده‌اند: مغز افرادی که خود را جوان‌تر از سن تقویمی‌شان احساس می‌کنند، به معنای واقعی سالم‌تر است. در این افراد، حجم ماده خاکستری در نواحی کلیدی مغز که مسئول کارکردهایی، چون زبان، تصمیم‌گیری و تعاملات اجتماعی هستند، بیشتر است. یعنی احساس جوانی با داشتن یک مغز جوان از نظر بیولوژیکی، ارتباط مستقیم دارد.

در مقابل، سالمندانی که خود را پیرتر می‌بینند، نه تنها حس بدی دارند، بلکه در آزمون‌های شناختی نیز عملکرد ضعیف‌تری از خود نشان می‌دهند. توانایی‌هایی مانند حافظه، برنامه‌ریزی و حل مسئله در این افراد دچار افت می‌شود. این یافته‌ها نشان می‌دهد که «سن ذهنی» فقط یک مفهوم روان‌شناختی نیست، بلکه بازتابی از وضعیت بیولوژیکی مغز ماست.

عضله‌ای که باید ورزش کند

سنِ واقعی شما همان است که احساسش می‌کنید | این توصیه‌ها شما را زودتر پیر می‌کنددکتر بابک زمانی، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و رئیس انجمن سکته مغزی ایران در گفت‌و‌گو با همشهری‌آنلاین، این ارتباط را از زاویه‌ای دیگر تبیین می‌کند.

او معتقد است که وضعیت مغز ما حاصل ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی است و در توضیح بیشتر می‌گوید: در مورد مغز و البته تمام دستگاه‌های بدن، همیشه این پرسش مطرح بوده که آیا وضعیت جسمی و ذهنی افراد بیشتر تحت تأثیر ژنتیک است یا عوامل محیطی و اکتسابی؟ الان تقریباً بر سر این موضوع توافق وجود دارد که ترکیبی از هر دو عامل در کار است. چه در مورد مغز و چه سایر اندام‌ها، هم ژنتیک و هم محیط نقش دارند. شاید بتوان گفت حدود ۶۰ درصد توانایی‌های ما تحت تأثیر ژنتیک و ۴۰ درصد آن به عوامل اکتسابی و محیطی وابسته است.

این متخصص مغز و اعصاب با ذکر یک مثال توضیح می‌دهد: ممکن است فردی ۷۰ ساله باشد، اما در تمام طول عمر خود تنها به اندازه یک فرد ۲۷ ساله از ظرفیت‌های مغزش استفاده کرده باشد. در چنین شرایطی، طبیعی است که عملکرد ذهنی او پایین بماند. برعکس این حالت هم صادق است.

این به این معنا است که صرفاً زنده بودن و نفس کشیدن، به معنای فعال نگه داشتن مغز نیست.

توصیه‌هایی که شما را زودتر پیر می‌کند

یکی از بزرگ‌ترین موانعی که بر سر راه پیری سالم در جامعه ما وجود دارد، باور‌های فرهنگی نادرست است.

زمانی با انتقاد از برخی توصیه‌های رایج عنوان می‌کند: یک گرفتاری بزرگ در جامعه ما که هر روز درگیر و شاهد آن هستیم، این است که فرزندان و اطرافیان مدام به سالمندان توصیه می‌کنند که استراحت کنند، خودشان را خسته نکنند و از استرس دوری کنند. من نمی‌دانم این حرف‌های بی‌پایه و اساس از کجا وارد فرهنگ ما شده است!

او تأکید می‌کند که این توصیه‌ها، که ظاهراً از روی دلسوزی بیان می‌شوند، در عمل سمی مهلک برای سلامت مغز هستند. این باور که فرد مسن باید بازنشسته شود و در گوشه خانه بنشیند، بزرگ‌ترین خیانت به او است.

به گفته این متخصص بسیاری از سالمندان به ما می‌گویند "مغز ما دیگر نمی‌کشد". اما باید پرسید چقدر از این احساس ناشی از ضعف واقعی مغز است و چقدر ریشه در افسردگی یا تلقین‌های اجتماعی دارد؟ وقتی فردی باور کند که دیگر توانایی ندارد، فعالیت‌های ذهنی و فیزیکی خود را متوقف می‌کند. این بی‌تحرکی به مرور زمان باعث تحلیل رفتن واقعی مغز و تسریع روند پیری می‌شود. افسردگی و انزوای اجتماعی، دشمنان اصلی مغز فعال هستند و این باور‌های غلط فرهنگی، دقیقاً به همین دو عامل دامن می‌زنند.