آزمون پزشکیان در نیویورک؛ افق گشایی دیپلماتیک یا برخورد با بن‌بست ترامپ؟

اقتصاد آنلاین، محمد بیات: روز سه‌شنبه یکم مهر ۱۴۰۴ مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل راهی نیویورک شد. در این سفر که سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان نیز به همراه هیات ریاست جمهوری راهی ایالات متحده شده است تا شاید بتواند «بن بست» ایجاد شده در روند مذاکرات شکسته و افقی جدید برای راه حل دیپلماتیک ایجاد کند. در همین چارچوب دیدار میان عراقچی- گروسی در نیویورک قابل تحلیل است. با آنکه دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی اصرار دارد که در مناقشه اتمی ایران «بی طرف» است اما بیانیه جهت‌دار وی در روز ۱۲ ژوئن به نوعی تبدیل به عامل مشروعیت بخش به تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک ایران شد. همزمان با رایزنی‌های وزیر امور خارجه، برخی منابع غیر رسمی مدعی هستند که رئیس جمهور در جریان این سفر علاوه بر سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل و احتمالا دیدار با برخی رهبران دنیا، ممکن است با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز دیدار و گفتگو کند! هرچند بیان چنین ادعایی آن هم در شرایطی که جمهوری خواهان و لابی اسرائیل سرمست از تجاوز نظامی به تاسیسات اتمی ایران هستند شاید کمی عجیب به نظر می‌رسد تهران تصمیم گرفته است تا علاوه بر افزایش سطح آمادگی نظامی- امنیتی تمام مسیرهای کم هزینه دیپلماتیک را نیز امتحان کند.

کرولاین لیویت سخنگوی کاخ سفید در حالی مدعی است که محدودیت‌های جدی علیه هیات ایرانی در نیویورک وضع شده است که واشنگتن به عنوان یکی از کشورهای جامعه ملل و بعدها سازمان ملل متحد همواره مدعی «رهبری جهانی» و دادن فرصت به دیپلماسی در قالب سازمان‌ها و رژیم‌های بین المللی بوده است. امروز اما با حاکم شدن «راست گرایان یک جانبه‌گرا» در کاخ سفید دیگر نه خبری از ارزش‌های غربی است. ترامپ با نمایش مکرر بی-۲، حمله به ونزوئلا، تجاوز به حریم هوایی ایران و بمبارات تاسیسات اتمی، وتو قطعنامه‌های برقراری آتش‌بس در نوار غزه و غیره نشان داده است که براساس «منطق قدرت» فکر کرده و در خصوص مسائل راهبردی تصمیم گیری می‌کند. در عین حال نفوذ فزاینده لابی اسرائیل در میان اعضای تیم امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا سبب شده است تا شانس مذاکره و تفاهم با ساکن جدید کاخ سفید به حداقل کاهش پیدا کند.

در شرایطی که منطقه «منا» زیر سایه اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی به لرزه درآمده، سفر پزشکیان به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل، فرصتی طلایی برای بازسازی تصویر ایران به عنوان حامی آرمان فلسطین و صلح جهانی است. پزشکیان با تاکید بر ارزش‌های جهان همچون عدالت و حقوق بشر، در سخنرانی خود بر تهدیدهای فزاینده اسرائیل علیه امنیت منطقه‌ای و جهانی تأکید خواهد کرد. این رویکرد نه تنها پاسخی به جنایات مداوم در غزه و لبنان است، بلکه تلاشی هوشمندانه برای بسیج افکار عمومی بین‌المللی علیه سیاست‌های آپارتایدگونه تل‌آویو به شمار می‌رود. این سفر می‌تواند نمادی از دیپلماسی فعالانه است که ایران را از تاحدودی از انزوا خارج کرده و به جای تقابل بر گفت‌وگوی سازنده تمرکز دارد. با اشاره به گزارش‌های سازمان ملل در مورد نقض‌های سیستماتیک حقوق بشر توسط رژیم صهیونیستی، رئیس جمهور می‌تواند حمایت کشورهای غیرمتعهد را جلب کند و نشان دهد که تهدید واقعی نه از تهران، بلکه از واشنگتن و تل‌آویو ناشی می‌شود. در نهایت برجسته‌سازی این تهدیدها نه تنها دفاع از منافع ملی، بلکه گامی به سوی ثبات پایدار در خاورمیانه است، جایی که ایران به عنوان صدای مظلومان ظاهر می‌شود.

در حالی که سایه تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا بر اقتصاد ایران سنگینی می‌کند، فرصتی کم‌نظیر برای آغاز مذاکرات غیرمستقیم با واشنگتن فراهم می‌آورد. رئیس‌جمهور با تأکید بر مواضع اصولی نظام و شعارهای دولت می‌کوشد تا از مجمع عمومی سازمان ملل به عنوان سکویی برای دعوت به گفت‌وگو استفاده کند، جایی که دیپلماسی چندجانبه می‌تواند بن‌بست‌های هسته‌ای را بشکافد. این تلاش تحلیلی از سیاست‌های ترامپ‌وار آمریکا ارائه می‌دهد که با فشار حداکثری، امنیت جهانی را به خطر انداخته، اما همزمان نشان‌دهنده آمادگی ایران برای تعامل مبتنی بر احترام متقابل است. رایزنی‌های احتمالی با مقامات اروپایی و حتی آمریکایی، می‌تواند زمینه‌ای برای احیای «میز مذاکرات» فراهم کند، بدون آنکه تهران از خطوط قرمز عقب‌نشینی کند. این استراتژی با تمرکز بر منافع مشترک مانند مقابله با تغییرات اقلیمی و تروریسم، واشنگتن را وادار به بازنگری در رویکرد خصمانه‌اش می‌کند. آغاز این مذاکرات نه تسلیم، بلکه نشانه‌ای از اقتدار نرم ایران است که می‌تواند به کاهش تنش‌ها و رونق اقتصادی داخلی منجر شود و افق‌های روشنی برای نسل جوان بگشاید.

با فعال‌شدن احتمالی مکانیسم ماشه در اکتبر ۲۰۲۵، سفر پزشکیان به نیویورک به مثابه یک مانور دیپلماتیک پیشگیرانه عمل می‌کند تا از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل جلوگیری شود. رئیس‌جمهور با تکیه بر حمایت متحدان منطقه‌ای و غیرمتعهد، در دیدارها با دبیرکل سازمان ملل و رهبران اروپایی، استدلال‌های حقوقی و اخلاقی علیه اسنپ‌بک را مطرح و نشان می‌دهد که این ابزار نه عدالت، بلکه ابزاری برای سلطه‌جویی است. این تلاش بخشی از استراتژی بلندمدت برای حفظ استقلال هسته‌ای ایران است، بدون اینکه به انزوای بیشتر منجر شود؛ جایی که پزشکیان بر تعهدات برجامی ایران تأکید کرده و نقض‌های آمریکا را برجسته می‌سازد. این رویکرد با ریشه در تجربیات دولت‌های پیشین، بر دیپلماسی چندلایه تکیه دارد و می‌تواند با جلب حمایت چین و روسیه، فشارهای غربی را خنثی کند. در شرایطی که اقتصاد ایران نیاز به ثبات دارد، جلوگیری از اسنپ‌بک نه تنها یک پیروزی تاکتیکی، بلکه گامی استراتژیک برای بازسازی اعتماد بین‌المللی است. در پایان باید گفت این دیپلماسی پیشگیرانه، گواهی بر بلوغ سیاسی پزشکیان است که صلح را بر جنگ ترجیح می‌دهد.