نشست شرم‌الشیخ بدون حضور ایران؛ پیامد پایان جنگ غزه برای ایران چیست؟
گام نخست توافق آتش بس، امروز با تبادل اسرا میان حماس و اسرائیل برداشته شد. در حالی که در غزه و تل‌آویو تجمعاتی برای جشن‌گرفتن پایان جنگ و تبادل اسرا برگزار شده است. با پایان جنگ غزه، برخی تحلیل‌گران احتمال داده‌اند که از این پس ایران به کانون توجهات در منطقه تبدیل خواهد شد.
به گزارش اقتصادآنلاین، آتش جنگ غزه، امروز دوشنبه با تبادل اسرا میان حماس و اسرائیل، دست‌کم به شکل موقت خاموش می‌شود. در اسرائیل و غزه، مردم زیادی جمع شدند تا پایان جنگ و تبادل اسرا را جشن بگیرند.
دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا، برای بهره‌برداری حداکثری از توافق حماس و اسرائیل راهی اسرائیل و سپس مصر شده است. او به دلیل طرح توافق و فشار بر دولت اسرائیل و حماس برای پذیرش آن، در بین اسرائیلی‌ها محبوبیت چشمگیری پیدا کرده است.
نگاه‌ها، اما به شهر ساحلی شرم‌الشیخ دوخته شده. نشست امضای رسمی توافق میان حماس و اسرائیل، با حضور نمایندگانی از کشورهای مختلف و به میزبانی عبدالفتاح سیسی رییس‌جمهور مصر برگزار می‌شود. هرچند که ابتدا گفته شد نمایندگان حماس و اسرائیل در این نشست حضور نخواهند داشت، اما مصر اعلام کرد که از نخست وزیر رژیم اسرائیل برای شرکت در نشست شرم‌الشیخ دعوت شده است. البته دفتر نتانیاهو اعلام کرد که او در این نشست حضور نخواهد یافت.
ایران نیز دیگر غایب نشست شرم‌الشیخ است. رییس‌جمهور مصر از مسعود پزشکیان رییس‌جمهور ایران نیز برای شرکت در نشست دعوت کرده بود، اما در آخرین ساعات شب یکشنبه، عباس عراقچی وزیر خارجه خبر از رد این دعوت داد.
عراقچی نوشت که نه رییس‌جمهور و نه او در این نشست شرکت نخواهند کرد. او نوشت: «نمی‌توانیم با کسانی وارد تعامل شویم که به مردم ایران حمله کرده‌اند و همچنان ما را تهدید و تحریم می‌کنند.»
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه هم گفت که «در رابطه با حضور ایران در «شرم‌الشیخ» تصمیمی که منافع و مصالح کشور را تامین کند گرفته و اعلام شد.»
واکنش‌ها به عدم شرکت ایران در نشست شرم‌الشیخ
پیش از اعلام رد دعوت، بسیاری از چهره‌های سیاسی و صاحب‌نظران از دولت خواسته بودند تا این دعوت را بپذیرد.
حتی پس از رد دعوت نیز واکنش‌ها به آن ادامه یافت. غلامحسین کرباسچی، فعال سیاسی شناخته‌شده اصلاح‌طلب در این زمینه نوشت: «صدام بیشتر حمله و جنایت نکرد؟ زینب (ع) در مجلس ابن‌زیاد نرفت و رسواش نکرد؟ شما می‌رفتید افشاگری می‌کردید و مظلومیت ملت ایران را فریاد می‌زدید. بهتر نبود؟».
محمد قوچانی روزنامه‌نگار و فعال سیاسی نیز با رد استدلال وزارت خارجه نوشت: «استدلال دولت این است که نمی‌تواند با مهاجمان دور یک میز بنشیند. پس چرا در نیویورک به روایت سخنگوی دولت منتظر استیو ویتکاف بودند؟ و از او گله می‌کنند که سر قرار نیامده است؟» او نیز تاکید کرد که «اگر در شرم الشیخ در هر سطحی حضور می یافتیم می‌توانستیم با صدای بلند به آمریکا و اسرائیل اعتراض کنیم، بدون آنکه به عنوان مخل صلح شناخته شویم. اکنون اما باید پیشاپیش در پیوست استدلال رد دعوت سوگند بخوریم که مخالف صلح نیستیم!»
در مقابل، مخالفان دعوت از ایران را نمایشی تبلیغاتی از سوی آمریکا می‌دانستند که نباید به آن تن داد. از نظر این گروه، شرکت ایران به معنای پذیرش طرح آمریکا برای ایجاد نظم جدیدی در منطقه قلمداد می‌شد.
ادعای ترامپ و واکنش ایران
دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا پیش از این نشست نیز مدعی شده بود که ایران از طرح آتش‌بس او در نوار غزه حمای کرده و تمایل دارد در چارچوب گسترده‌تری برای صلح خاورمیانه همکاری کند.
این ادعا در حال مطرح شده که واکنش رسمی ایران به طرح آتش‌بس ترامپ و واکنش مثبت حماس به آن، صرفا از توقف کشتار و نسل‌کشی در غزه حمایت کرده است. در حالی که طرح ترامپ شامل خلع سلاح حماس، حذف این گروه از اداره غزه و چارچوب‌هایی برای آینده غزه است.
عراقچی نیز در همین زمینه، پس از رد دعوت رییس‌جمهور مصر نوشت: «فلسطینیان کاملاً محق هستند که حق اساسی تعیین سرنوشت خود را به دست آورند و همه کشور‌ها بیش‌از هر زمان دیگری وظیفه دارند که در حمایت از این خواسته‌ی قانونی و مشروع، به آنان کمک کنند.»
اسرای شاخص فلسطینی آزاد می‌شوند؟
همزمان با ورود ترامپ به آمریکا، حماس گام نخست توافق را برداشت و همه ۲۰ اسیر زنده را آزاد کرد و تحویل کمیته بین‌المللی صلیب سرخ داد. قرار است که اسرائیل در مقابل حدود دو هزار اسیر فلسطینی را آزاد کند.
حماس قرار است تا اجساد ۲۸ اسیر دیگر را نیز به اسرائیل تحویل دهد.
با وجود پایبندی حماس به گام نخست توافق، یکی از رهبران این گروه گفته که اسرائیل تلاش دارد در فهرست اسرای فلسطینی تغییراتی ایجاد کند.
حماس پیش‌تر خواستار آزادی شش زندانی خود که از مقامات ارشد سیاسی فلسطینی هستند شده بود. در میان این چهره مروان برغوثی، رهبر ۶۶ ساله جنبش فتح که از سال ۱۳۸۲ در زندان‌های اسرائیل است بیش از دیگران مورد توجه قرار گرفت.
اما به نظر می‌رسد که اسرائیل قصد ندارد چهره‌های شاخص فلسطینی را که می‌توانند در روند صلح پس از جنگ و آینده فلسطین نقش‌آفرین باشند آزاد کند. چراکه جریان‌های افراطی در اسرائیل خواستار جنگ و رد هرگونه امکان صلح پایدار هستند.
پیامد پایان جنگ غزه برای ایران
برخی تحلیل‌گران این احتمال را مطرح کردند که ممکن است پایان جنگ توجه‌ها را معطوف به ایران کند.
رییس‌جمهور آمریکا در کنست (پارلمان) اسرائیل به صراحت گفت که «برنامه بعدی ما صلح با ایران و آرامش در خاورمیانه خواهد بود. آماده‌ام دلایل ایران برای داشتن برنامه هسته‌ای را بشنوم.»
این ادعا در حالی مطرح می‌شود که آمریکا به تازگی تحریم‌هایی علیه فروش گاز و نفت ایران برای محدودکردن صادرات اعمال کرده است.
پیش از این، سخنگوی وزارت خارجه گفته بود که ایران فعلا برنامه‌ای برای مذاکره ندارد. عباس عراقچی وزیر خارجه نیز خبر داده بود که استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ پیشنهاد ایران برای مذاکره در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل را رد کرده است. به گفته عراقچی، ایران خواهان مذاکره با آمریکا در کنار کشورهای اروپایی بوده اما ویتکاف صرفا مذاکره بین ایران و آمریکا را می‌خواسته است.
در نهایت نیز مذاکره منتفی شد و مکانیسم ماشه علیه ایران فعال شد تا بار دیگر تحریم‌های بین‌المللی بازگردد.
در چنین شرایطی، پرسش اینجاست که چه روزنه‌ای برای دیپلماسی باقی مانده و ایران چگونه با این وضعیت مواجه خواهد شد؟
احمد زیدآبادی، تحلیل‌گر سیاسی درباره وضعیت پس از پایان جنگ غزه نوشت: «از این پس، فشار‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بر روی ایران متمرکز خواهد شد، اما در درجه اول نه برای تغییر رژیم و جنگ دوباره که برای واداشتن جمهوری‌اسلامی به انطباق سیاست‌هایش با نظم جدید. آیا فشار‌ها جواب می‌دهد؟»
پاسخ‌ها البته به این پرسش متفاوت. برخی تحلیل‌گران معتقدند که ایران وارد تعامل و مذاکره می‌شود و به سمت کاهش تنش و ایجاد ثبات پیش خواهد رفت.
اما به هر حال مخالفان مذاکره و تعامل با جهان نیز همچنان تلاش دارند تا از تعامل ایران با اروپا و آمریکا جلوگیری کنند. پیامد این موضع ممکن است باقی‌ماندن سایه جنگ بر سر ایران باشد.