دستور پزشکیان برای انتقال پایتخت / عارف مسئولیت را به عهده گرفت
شهری که دهه‌ها مرکز ثقل سیاست، جمعیت و اقتصاد کشور بود، امروز زیر بار سنگین بحران‌هایی چون فرونشست زمین، آلودگی مرگبار و بی‌آبی، به یک «بن‌بست» غیرقابل ادامه رسیده است. پس از سال‌ها بحث‌های بی‌پایان کارشناسی رئیس‌جمهور، مسعود پزشکیان، با قاطعیت اعلام کرد که انتقال پایتخت نه یک «انتخاب» آرمانی، که یک «الزام» حیاتی است.
به گزارش اقتصادآنلاین، در دهه‌های اخیر، موضوع انتقال پایتخت از جمله مباحث مهم در حوزه مدیریت شهری و سیاست‌گذاری کلان کشورها بوده است. انتقال پایتخت به معنای جابه‌جایی مرکز سیاسی، اداری یا اقتصادی یک کشور از شهری به شهر دیگر است؛ تصمیمی که معمولاً در پی چالش‌هایی چون تمرکز بیش از حد جمعیت، ترافیک سنگین، آلودگی هوا، فرسودگی زیرساخت‌ها و آسیب‌پذیری در برابر بحران‌ها مطرح می‌شود.
دستور رئیس‌جمهور برای انتقال پایتخت و واگذاری مسئولیت به عارف
طباطبایی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، با اعلام خبر رسمی واگذاری مسئولیت، گفت: شکوفایی شهر‌ها مربوط به زمانی است که پایتخت بودند. پایتخت باید به سمت مناطقی رود که چالش آب کمتر باشد. وی تصریح کرد: بحث انتقال پایتخت مربوط به یک روز یا یک سال نیست. یکی از دغدغه‌های جدی پزشکیان، رئیس‌جمهور، همین موضوع است.مسئول پروژه انتقال پایتخت، محمدرضا عارف است.
طباطبایی تاکید کرد که پروژه‌ای به این بزرگی نیاز به زمان دارد و اکنون در مرحله مطالعه قرار دارد.
انتقال پایتخت به جنوب اجبار است
مسعود پزشکیان، رئیس جمهور یکشنبه ۵ مرداد، با تأکید بر ضرورت توسعه دریامحور، اظهار داشت: از همان ماه‌های ابتدایی که دولت مستقر شد، توسعه دریامحور را دنبال کردیم و حتی جناب آقای عبدالعلی‌زاده را به عنوان مسئول این کار در نظر گرفتیم، به این دلیل که می‌دانیم ادامه وضعیت موجود در تهران و شهر‌های بزرگ، امکان‌پذیر نیست.
او هشدار داد: هم‌اکنون شهر‌های بزرگ ما مثل تهران، اصفهان و شیراز با بحران آب و فرونشست زمین مواجهند و توسعه این شهر‌ها به بن‌بست رسیده و لازم است که جنوب کشور و سواحل را توسعه دهیم؛ از همین رو از وقتی آمدم بر انتقال پایتخت به جنوب تأکید داشتم.
چرا انتقال، «انتخاب» نیست، «الزام» است؟
رئیس‌جمهور با اشاره به یکی از دیدار‌های سال گذشته خود با مقام معظم رهبری اظهار داشت: در آن جلسه پیشنهاد دادم که پایتخت را به سمت خلیج فارس منتقل کنیم. وقتی موضوع رسانه‌ای شد برخی انتقاد کردند، اما امروز با دیدن مشکلات، درمی‌یابیم که آن پیشنهاد الزام است، نه انتخاب.
وی خطرات تداوم وضع فعلی را برشمرد: حتی با انتقال آب از مناطق جنوبی هم نمی‌توان این روند را ادامه داد. هزینه‌ها بسیار بالا خواهد رفت و زندگی در تهران غیرممکن می‌شود.
تمرکززدایی از تصمیم‌گیری در تهران
پزشکیان همچنین بر لزوم استفاده از متخصصان خارجی تأکید کرد: از مقام معظم رهبری برای استفاده از مشاوران خارجی در طراحی نقشه توسعه جنوب کشور اجازه گرفتیم، اما هنوز اقدام جدی انجام نشده است. باید بپذیریم که مسائل اجتماعی بسیار پیچیده و نیازمند تخصص و تجربه عمیق‌تری است. مشکلاتی که اکنون کشور با آن مواجه است، ایجاب می‌کند که مسیر توسعه را به سمت خلیج فارس هدایت کنیم. اکنون تهران، کرج و قزوین با بحران آب رو‌به‌رو هستند و این بحران به‌راحتی قابل حل نیست.
او در مورد تمرکز قدرت تصمیم‌گیری تصمیمی قاطع گرفت: به بسیاری از افرادی که برای طراحی برنامه‌ها اصرار دارند در تهران سازمان ایجاد کنند، گفته‌ام اگر می‌خواهید کار کنید، به همان منطقه بروید؛ اختیار می‌دهیم، ساختار می‌دهیم، اما اجازه نمی‌دهیم از تهران برای آنجا تصمیم‌گیری شود.
تغییر قواعد امنیت در دنیای جدید
پزشکیان در پاسخ به سوال یکی از حاضران مبنی بر اینکه سواحل جنوب ممکن است، امنیت شهر‌هایی مثل تهران را نداشته باشند، تصریح کرد: تعریف و تامین امنیت در دنیای امروز با گذشته فرق دارد که مصداق آن را در همین جنگ اخیر دیدیم. دنیای امروز دیگر دنیای لشکرکشی نیست و دیگر قواعد شهر‌ها تغییر کرده است، ضمن اینکه تأکید دارم که ما انتخابی نداریم جز اینکه توسعه را به جنوب و سواحل منتقل کنیم. کارشناسان از دهه‌های قبل تأکید داشتند که باید سواحل جنوب توسعه یابد، اما این نگاه اجرایی نشده است. اگر منابع لازم را در اختیار داشتیم، همین امروز این اقدام را انجام می‌دادیم.
کدام کشورها تجربه انتقال پایتخت را داشتند؟
در بسیاری از کشورها، از جمله برزیل، قزاقستان، نیجریه و مصر، دولت‌ها برای کاهش فشار بر پایتخت‌های قدیمی و ایجاد توازن در توسعه منطقه‌ای، اقدام به احداث یا انتقال مرکز سیاسی خود کرده‌اند. در ایران نیز بحث انتقال پایتخت، به‌ویژه از تهران به عنوان شهری با تراکم بالا و مشکلات متعدد زیست‌محیطی و زیرساختی، سال‌هاست که مورد توجه کارشناسان و مسئولان قرار دارد.
هزینه‌های انتقال پایتخت بسیار بیشتر از فایده‌هاست
علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران، در جبهه مخالفان موضع گرفت و گفت: هر زمان که نقصی، کوتاهی یا مشکلی در تهران یا کشور به وجود آمده، این حرف‌ها دوباره مطرح شده است.
نادعلی ادامه داد: به نظر ما نظرات مخالف قوی‌تری از نظر کارشناسی و فنی در این زمینه وجود دارد. بحث تمرکززدایی از مرکز، بحث درستی است و ما هم معتقدیم همه چیز نباید در پایتخت متمرکز باشد. اما اینکه جایگاه پایتخت از مرکز ایران به نقطه دیگری منتقل شود، با توجه به کمبود منابع آب، ملاحظات امنیتی و مسائل دیگر، هزینه‌های بسیار بیشتری نسبت به فایده‌های آن دارد.
تقویت استان‌ها به جای جابه‌جایی پایتخت
سخنگوی شورای شهر تهران تأکید کرد: بهتر است به جای انتقال پایتخت، بیشتر به توسعه امکانات عمومی در تهران بپردازیم تا شهر برای اقشار فرودست، طبقه متوسط و دیگر شهروندان قابل‌زیست‌تر شود. همچنین باید توجه بیشتری به مراکز استان‌ها، روستاها و مناطق خارج از پایتخت داشته باشیم تا مردم در آن مناطق ماندگار شوند و تمرکز جمعیت و امکانات به‌صورت طبیعی به نقاط دیگر کشور منتقل شود.
وی افزود: پایتخت می‌تواند در جای خود باقی بماند، اما برخی از وزارتخانه‌ها و نهادهای رسمی کشور می‌توانند در استان‌های مختلف، شعب و جایگاه‌های قوی‌تری داشته باشند تا پاسخگوی مردم باشند. به این ترتیب، بدون جابه‌جایی پایتخت هم می‌توان به هدف‌عدم تمرکز دست یافت.
