انتقاد رییس مجلس و شعار علیه روحانی در بهارستان؛ روابط ایران و روسیه در گرو اظهارنظر مقامات اسبق است؟!
انتقاد محمدباقر قالیباف، رییس مجلس از حسن روحانی و محمدجواد ظریف و سپس شعار چند نفر از نماینده‌های رادیکال علیه روحانی، فضای جلسه یکشنبه بهارستان را ملتهب کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین، قالیباف در آغاز جلسه علنی مجلس گفت که مواضع رییس‌جمهور و وزیر خارجه اسبق «دقیقا در شرایطی که مسیر همکاری‌های راهبردی ما با کشور روسیه در حال پیشرفت است با مواضع خود به این مسیر لطمه زدند.»
این انتقاد قالیباف بازتاب بسیاری در رسانه‌ها داشت. پس از آن و اواخر جلسه نیز چند نفر نماینده شعار «مرگ بر فریدون» که اشاره به نام خانوادگی پیشین روحانی دارد را سر دادند.
حمایت چین و روسیه در شورای امنیت از ایران
انتقاد قالیباف و شعار چند نماینده علیه روحانی، بیش از آنکه رنگ وبوی عقلانیت داشته باشد، اقدامی سیاسی و جناحی قلمداد می‌شود. چراکه تا اینجا، روسیه در مواضع راهبردی خود نسبت به ایران تغییری عملی نداده است.
پیشرفت «همکاری‌های راهبردی» در سخنان قالیباف احتمالا اشاره به دو نامه مشترک ایران، روسیه و چین درباره غیرمشروع بودن اسنپک و پایان انقضای برجام تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران دارد. تا اینجا، روسیه و چین در سطح موضع‌گیری از ایران در برابر آمریکا و اروپا حمایت کرده‌اند.
در حالی که سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان یک ماه پیش با فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف در برجام قطع‌نامه‌های پیشین شورای امنیت درباره ایران را دوباره فعال کردند.
چین و روسیه، اما اعلام کردند که بازگشت قطع‌نامه‌ها را به رسمیت نمی‌شناسند.
ادعای وزیر خارجه روسیه و پاسخ ظریف
همزمان با فعال‌سازی مکانیسم موسوم به اسنپ‌بک، سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه ادعا کرد که این مکانیسم پیشنهاد محمدجواد ظریف وزیر خارجه اسبق ایران در جریان مذاکرات هسته‌ای با ۵+۱ بوده است.
پس از آن، ظریف در پاسخ به لاوروف گفت که او اسنپ‌بک به عنوان جایگزین در مقابل پیشنهاد «بسیار بدی» که روس‌ها و فرانسوی‌ها مطرح کرد. او تاکید کرد که هیات ایران در جریان مذاکرات تلاش زیادی کرد تا پیشنهاد «خیلی بد» روس‌ها و فرانسوی‌ها را کنار بگذارد.
ظریف، پیش‌تر نیز درباره کارشکنی‌های روسیه در جریان مذاکرات هسته‌ای افشاگری‌هایی کرده بود. با این حال، ادعا لاوروف باعث شد تا این بار صریح‌تر از گذشته موضع خود را بیان کند. او گفت که روسیه «ولی دو خط قرمز دارد. اول اینکه ایران نباید هیچ وقت با دنیا روابط آرام داشته باشد و دوم اینکه نباید با دنیا به درگیری برسد برای همین روسیه طرفدار توافق موقت ژنو بود، چون استخوان لای زخم نگه می‌داشت و مانع درگیری هم می‌شد.»
انتقاد دیگر ظریف خبری‌کردن سفر سردار شهید قاسم سلیمانی به مسکو و افشای موضوع ارسال پهپاد‌های ایرانی به روسیه در جنگ اوکراین بود.
ادعای دخالت ایران در جنگ اوکراین که از سوی اروپایی‌ها مطرح شد و روسیه نیز مسبب ان بود، ایران را در مقابل اروپا قرار داد و اهرم فشاری برای طرف‌های غربی علیه تهران ایجاد کرد.
پاسخ روحانی به انتقادات درباره رابطه با شرق
حسن روحانی، رییس دولت‌های یازدهم و دوازدهم نیز در روز‌های اخیر به انتقادات پاسخ داده بود. دولت او همواره درباره عدم ارتباط موثر با شرق و تمرکز بر ارتباط با کشورهای غربی از سوی اصول‌گرایان مورد نقد قرار گرفته است.
روحانی اما در پاسخ به انتقادات گفت که در دوره او ایران با چین درباره سند همکاری بلندمدت به توافق رسیده است.
روحانی همچنین در انتقاد از دولت محمود احمدی‌نژاد و سعید جلیلی دبیر شورای امنیت ملی او گفته بود که روسیه و چین به ۶ قطع‌نامه علیه ایران در دوران آنها رای مثبت دادند.
این یعنی کسانی که مدعی رابطه با شرق هستند در دوران مسئولیتشان چین و روسیه نیز به اجماع جهانی علیه ایران پیوسته بودند.
حمایت در حد اعلام موضع
حمایت روسیه از ایران هنوز از اعلام مواضع فراتر نرفته است. مشخص نیست که در ادامه نیز این حمایت در حد موضع‌گیری نیز تا کجا ادامه داشته باشد.
آنچه مشخص است این است که سیاست‌های راهبردی کشور‌ها در قبال ایران با مواضع مقامات اسبق در جلسات غیررسمی تغییر نمی‌کند. در هیچ‌کجا همکاری بین دولت‌ها متاثر از اظهارنظر مقامات اسبق که هیچ سمت دولتی ندارند نیست.
حمایت روسیه در کنار چین از ایران در شورای امنیت نیز سیاستی از پیش تعیین‌شده است که قطعا در درجه نخست منافع ملی روس‌ها در آن در نظر گرفته شده است. چراکه روسیه نیز به دلیل جنگ اوکراین در مقابل اروپا و آمریکا قرار دارد؛ بنابراین روشن نیست که قالیباف دقیقا براساس چه استدلالی نتیجه گرفته که سخنان روحانی و ظریف به روابط ایران با روسیه لطمه زده است.
نکته دیگر اینجاست که وقتی مقامی خارجی علیه مقامات ایران ادعایی مطرح کرده که ظریف صراحتا آن را «دروغ» می‌خواند، پاسخ دادن به آن حقی بدیهی است.
مواضع روسیه در دهه‌های اخیر نیز نشان داده که این کشور از وضعیت تعلیق در روابط ایران با غرب و حفظ حداقلی از تنش استقبال می‌کند.
تحلیل‌گران می‌گویند که روسیه همواره نگران عادی‌سازی روابط ایران با غرب و برخورداری از مواهب روابط عادی با جهان است. زیرا آن وضعیت را به ضرر خود ارزیابی می‌کند.
وقتی روسیه به ایران سلاح نمی‌دهد!
روسیه حتی در یک دهه گذشته در زمینه فروش تسلیحات نیز با ایران همکاری نکرده است. هرچند که در چهار سال اخیر، خبر‌های غیررسمی متعددی از نهایی‌شدن قرارداد خرید جنگنده سوخو ۳۵ از روسیه حکایت داشت. با این همه، جنگنده‌ای تحویل ایران نشد و در جنگ دوازده روزه با اسرائیل، آسمان ایران به دلیل نداشتن نیروی هوایی روزآمد و قدرتمند، مورد تجاوز قرار گرفت.
این در حالی است که روس‌ها به تازگی پیشنهادی قراردادی به هند برای فروش سوخو-۳۵ و حتی سوخو ۵۷ داده‌اند.
به همین دلیل، تحلیل‌گران بسیاری می‌گویند که روسیه سلاحی در اختیار ایران قرار نمی‌دهد که به وسیله آن توازن قوا به سود ایران برهم بخورد.
در چنین شرایطی روشن نیست که پیشرفت روابط راهبردی با روسیه غیر از موضع‌گیری‌های اخیر این کشور که البته هزینه‌ای هم برای آنها ندارد، چه دستاورد یا منفعتی برای ایران داشته است.
به همین دلایل، به نظر می‌رسد که انتقاد قالیباف در آینده نزدیک از سوی روحانی و ظریف بی‌پاسخ نماند.