شگفتانه بزرگ روسیه برای ایران/ تا ۲۰۲۶ صبر کنید
در آستانه سال ۲۰۲۶، روسیه با اقدامی شگفت‌انگیز و بی‌سابقه، در تدارک پروژه‌ای است که می‌تواند چهره زیرساختی و ترانزیتی ایران را دگرگون کند؛ طرحی که نه‌تنها به اتصال شمال و جنوب کشور معنا تازه‌ای می‌بخشد، بلکه از پشت‌صحنه آن، نشانه‌هایی از یک همکاری استراتژیک عمیق میان تهران و مسکو به چشم می‌خورد.
به گزارش اقتصاد آنلاین ، پروژه راه‌آهن رشت–آستارا، حلقه گمشده اتصال ریلی شمال به جنوب ایران و یکی از مهم‌ترین طرح‌های ژئو‌اقتصادی منطقه، سرانجام با تأمین مالی روسیه در آستانه ورود به فاز اجرایی قرار گرفته است. بر اساس اعلام رسمی وزارت راه و شهرسازی، از ابتدای سال ۲۰۲۶ این پروژه وارد مرحله ساخت می‌شود؛ زمانی که تمام اراضی مسیر تحویل طرف روسی شده و قرارداد اجرایی نهایی میان دو کشور منعقد خواهد شد.
این طرح که ارزش آن ۱.۶ میلیارد یورو برآورد شده، قرار است با وام صادراتی روسیه و با بازپرداخت ۱۰ساله و نرخ سود ۳ درصد اجرا شود. در واقع، روسیه با ورود مستقیم به پروژه رشت–آستارا نه‌تنها به یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان زیرساخت ریلی ایران تبدیل می‌شود، بلکه عملاً بخش مهمی از کریدور بین‌المللی شمال–جنوب را در کنترل مالی و فنی خود می‌گیرد.
نشست سه‌جانبه‌ای با دستاورد‌های تاریخی
«امین ترفع»، رئیس مرکز امور بین‌الملل وزارت راه و شهرسازی، با اشاره به نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و آذربایجان اعلام کرد که این نشست از نظر سطح تفاهم‌ها و توافقات، یکی از موفق‌ترین دیدار‌های چندجانبه سال‌های اخیر بوده است.
به گفته او، در جریان این نشست، مذاکرات در سه حوزه کلیدی حمل‌ونقل، گمرک و انرژی انجام شد و در حاشیه آن نیز دو تفاهم‌نامه مهم گمرکی و انرژی میان سه کشور به امضا رسید. ترفع تأکید کرد: «این دیدار نه‌تنها مسیر همکاری‌های زیرساختی را هموار کرد، بلکه زمینه‌ساز افزایش ظرفیت حمل‌ونقل و تقویت تبادلات اقتصادی بین سه کشور شد.»
توافق بر سر ظرفیت حمل‌ونقل ۳۰ میلیون‌تنی
در بخش حمل‌ونقل، یکی از خروجی‌های مهم این نشست، توافق بر سر ظرفیت جابه‌جایی بار در کریدور شمال–جنوب بود. بر اساس گفته‌های ترفع، سه کشور تصمیم گرفتند ظرفیت حمل بار در مسیر ریلی شاخه غربی این کریدور را به ۱۵ میلیون تن برسانند.
همزمان، برای رفع گلوگاه‌های جاده‌ای و توسعه مرز‌های مشترک نیز توافق شد تا ظرفیت حمل جاده‌ای به ۱۵ میلیون تن دیگر افزایش یابد. بدین ترتیب، مجموع توان جابه‌جایی بار در شاخه غربی این مسیر به ۳۰ میلیون تن خواهد رسید؛ ظرفیتی که می‌تواند مسیر تجارت از هند تا روسیه را به طور چشمگیری کوتاه و کم‌هزینه کند.
همکاری زیرساختی گسترده؛ از پل کلاله تا پایانه آستارا
ترفع در ادامه از پیشرفت مذاکرات درباره پروژه‌های زیرساختی دیگر نیز خبر داد و گفت: «تکمیل پل کلاله در کریدور ارس تا پایان سال جاری نهایی می‌شود و عملیات اجرایی پایانه آستارا نیز تا همان زمان به پایان خواهد رسید.»
این اقدامات به گفته او بخشی از برنامه جامع سه کشور برای توسعه گلوگاه‌های حمل‌ونقل زمینی و ریلی در شمال ایران و قفقاز است؛ منطقه‌ای که در سال‌های آینده قرار است به محور ترانزیت کالا میان شرق و غرب تبدیل شود.
پیشرفت چشمگیر تملک اراضی و آماده‌سازی مسیر
به گفته رئیس مرکز امور بین‌الملل وزارت راه، تاکنون ۸۵ کیلومتر از مسیر راه‌آهن رشت–آستارا تملک شده و تا پایان سال، تمامی اراضی این پروژه در اختیار وزارت راه قرار خواهد گرفت.
او افزود: «در حال حاضر ۳۵ کیلومتر از مسیر به طرف روسیه تحویل شده تا مطالعات فنی و طراحی مسیر را انجام دهد. تا پایان سال ۲۰۲۵ نیز بقیه اراضی به‌طور کامل تحویل داده خواهد شد تا از ابتدای سال ۲۰۲۶ عملیات اجرایی بدون وقفه آغاز شود.»
قرارداد اجرایی؛ گام نهایی پیش از شروع پروژه
ترفع با اشاره به روند آماده‌سازی اسناد قرارداد گفت: «در حال حاضر متن قرارداد اجرایی بین پیمانکار روسی (شرکت کاسپین سرویس) و کارفرمای ایرانی (شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل‌ونقل کشور) به تأیید طرفین رسیده است. تنها پیوست‌های مربوط به احجام، هزینه‌ها و جزئیات مالی در حال نهایی شدن است.»
بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، تا پایان سال ۲۰۲۵ قرارداد نهایی امضا و مقدمات آغاز کار فراهم می‌شود. بدین ترتیب، پروژه‌ای که سال‌ها میان وعده و واقعیت در نوسان بود، در نهایت از ابتدای ۲۰۲۶ وارد فاز اجرایی خواهد شد.
وام صادراتی روسیه؛ سرمایه‌گذاری با چاشنی ژئوپلیتیک
بخش قابل‌توجهی از این پروژه با وام صادراتی روسیه تأمین مالی می‌شود. ترفع در توضیح این نوع وام گفت: «پیمانکار روسی عملیات اجرایی پروژه را در قالب وام صادراتی انجام می‌دهد، بدین معنا که طرف روس منابع مالی را در اختیار پیمانکار خود قرار می‌دهد تا پروژه را برای ایران اجرا کند.»
او یادآور شد که موافقت‌نامه این وام در دوران ریاست‌جمهوری شهید سیدابراهیم رئیسی امضا شده بود و حالا پس از نهایی‌شدن توافقات، روند اجرایی آن در حال آغاز است.
بازپرداخت وام نیز طبق توافق، ۱۰ساله با نرخ سود ۳ درصد تعیین شده و پرداخت اقساط آن به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شود.
اهمیت راه‌آهن رشت–آستارا در کریدور شمال–جنوب
Nasim, [۱۱/۴/۲۰۲۵، ۱:۳۳ PM]پروژه رشت–آستارا یکی از کلیدی‌ترین حلقه‌های کریدور بین‌المللی شمال–جنوب (INSTC) است؛ مسیری که قرار است هند، ایران، آذربایجان و روسیه را از طریق خطوط ریلی و جاده‌ای به هم متصل کند.
با تکمیل این مسیر، ایران به عنوان پل زمینی تجارت اوراسیا و خلیج فارس نقش پررنگ‌تری در تجارت جهانی پیدا خواهد کرد. به بیان دیگر، اتصال بنادر جنوبی ایران به شبکه ریلی روسیه، مسیر ترانزیت کالا از جنوب آسیا به شمال اروپا را تا ۴۰ درصد کوتاه‌تر می‌کند.
قطار همکاری ایران و روسیه در آستانه حرکت
با نهایی‌شدن مذاکرات، تأمین مالی روسیه و تعیین تکلیف اراضی، پروژه راه‌آهن رشت–آستارا اکنون بیش از هر زمان دیگری به مرحله اجرا نزدیک شده است. از ابتدای سال ۲۰۲۶، قرار است قطار همکاری‌های تهران–مسکو به معنای واقعی کلمه روی ریل بیفتد؛ طرحی که نه‌تنها زیرساخت‌های ریلی ایران را متحول می‌کند، بلکه پیام روشنی از گسترش پیوند‌های اقتصادی و سیاسی ایران و روسیه در برابر فشار‌های بین‌المللی به جهان مخابره خواهد کرد.