تغییر قانون مهریه ۱۴۰۴ / همه چیز به ضرر زنان شد؟

به گزارش اقتصادآنلاین، یک وکیل پایه‌ یک دادگستری و استاد دانشگاه درباره آخرین تغییرات مربوط به مهریه و حقوق زنان توضیح داد: مهریه مالی است که مرد هنگام عقد به همسرش پرداخت می‌کند یا موظف به پرداخت آن می‌شود. 

ریشه واژه مهریه، صداق، به معنای صداقت است و در قرآن با واژه «نحله» توصیف شده که به زنبور عسل و هدیه‌ای بی‌توقع اشاره دارد. بنابراین، حق مهریه به‌طور کامل متعلق به زن است و ابزار اصلی حمایت مالی او در زندگی زناشویی محسوب می‌شود.

محدودیت‌های جدید مهریه و اجرای قانون

وی با اشاره به اصلاحات قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی از سال ۱۴۰۲ گفت: زندان برای مهریه بیش از ۱۱۰ سکه حذف نشده، اما محدود شده است. اگر مرد توان مالی داشته باشد و تا سقف ۱۱۰ سکه را پرداخت نکند، امکان بازداشت او وجود دارد، اما در صورت اثبات ناتوانی مالی، زندانی نمی‌شود و پرداخت مهریه به‌ صورت اقساط و بر اساس استطاعت تعیین خواهد شد. این تغییر نشان‌ دهنده انتقال فلسفه قانون از مجازات بدهکار به جبران مالی منصفانه است.

همچنین، مهریه‌های بالای ۱۱۰ سکه تنها در صورت اثبات توان مالی زوج قابل مطالبه است و از اواخر ۱۴۰۲، همه مهریه‌ها باید در سامانه ثبت ازدواج سیاح به‌ صورت رسمی و الکترونیکی ثبت شوند تا از مهریه‌های صوری جلوگیری شود.

تغییرات اجرایی از سال ۱۴۰۴

این حقوقدان ادامه داد: با اجرایی شدن طرح تعدیل تعهدات مالی زناشویی در تابستان ۱۴۰۴، زندان برای مهریه‌های سنگین به‌ صورت تدریجی حذف می‌شود.

دادگاه‌ها موظف هستند پیش از صدور حکم جلب، استطاعت مالی زوج را بررسی کنند و در صورت فقدان توان مالی، پرونده به واحدهای میانجی‌گری مالی ارجاع شود تا پرداخت به‌صورت اقساط تنظیم شود. هدف این تغییرات کاهش جمعیت زندانیان مهریه و جایگزینی تعهدات مالی عادلانه است.

علاوه بر این، سامانه دارایی‌های تضمین‌ شده ازدواج سدا، توسط سازمان ثبت اسناد و بانک مرکزی راه‌اندازی شد تا مهریه‌های غیرواقعی کنترل شود. بر اساس این سامانه، مهریه می‌تواند غیرنقدی مانند سپرده بانکی، سهام، بیمه عمر یا زمین باشد و ارزش ریالی آن هنگام عقد ثبت و قابل رهگیری باشد.

سقف جدید مطالبه نقدی مهریه

طبق بخشنامه شماره ۱۲۰/۴۰۴ قوه قضائیه، سقف اولیه مهریه نقدی که قابل اجراییه است، ۵ سکه تمام بهار آزادی است و مازاد بر آن تنها با اثبات توان مالی زوج قابل مطالبه خواهد بود. این بخشنامه به‌ تدریج جایگزین سقف ۱۱۰ سکه در رویه پیشین می‌شود و مسیر حرکت به سمت مهریه‌های معقول و واقعی را هموار می‌کند.

حقوق جایگزین مهریه در عقدنامه

از سال ۱۴۰۴ دفاتر ازدواج موظف شده‌اند هم‌زمان با عقد، چهار حق مهم را به زوجین ارائه دهند:

وکالت در طلاق برای زن، حق تعیین محل سکونت و خروج از کشور، حق اشتغال بدون نیاز به اجازه شوهر و حق تنصیف اموال پس از طلاق.

این تغییرات نشان می‌دهد که مهریه دیگر تنها ابزار حمایت مالی نیست و مجموعه‌ای از حقوق قراردادی و متقارن، امنیت واقعی زنان را در زندگی مشترک تأمین می‌کند.

همچنین، آموزش‌های پیش از عقد از فروردین ۱۴۰۴ الزامی شده تا زوجین با مفاهیم مهریه، شروط ضمن عقد و پیامدهای حقوقی ازدواج آشنا شوند.

امنیت حقوقی واقعی با شروط ضمن عقد

این وکیل پایه‌یک دادگستری تصریح کرد: اصلاحات سال ۱۴۰۴ تحول بنیادینی در فلسفه مهریه ایجاد کرده و حرکت از ضمان مالی سنگین به قرارداد آگاهانه و حقوق متقارن را نشان می‌دهد.

بسیاری از زنان امروز ترجیح می‌دهند امنیت خود را از طریق شروط ضمن عقد تأمین کنند، از جمله وکالت در طلاق، حق تحصیل و اشتغال، حق خروج از کشور، حق تعیین محل سکونت، توافق درباره حضانت، حق تقسیم دارایی‌ها، وکالت در امور مالی و شرط جلوگیری از ازدواج مجدد شوهر بدون اجازه زن.

بر اساس این شروط، مرد بدون اجازه همسر اول حق اختیار همسر دوم ندارد و شرط تنصیف دارایی‌ها تضمین می‌کند که اگر طلاق به درخواست مرد باشد و زن ناشزه نباشد، تا نصف دارایی‌های ایجاد شده در دوران زندگی مشترک به زن منتقل شود؛ حتی اگر زن شاغل نباشد.

این تغییرات نشان می‌دهد که رویکرد جدید، تمرکز بر مهریه‌های سنگین را کاهش داده و جای آن را به قراردادهای عادلانه، آگاهانه و واقع‌گرایانه داده است. زنان امروز مهریه معقول تعیین می‌کنند و حقوق مؤثر و پایدار خود را در عقدنامه ثبت می‌کنند؛ امری که نه‌تنها امنیت حقوقی واقعی ایجاد می‌کند، بلکه به کاهش چشمگیر دعاوی خانوادگی نیز منجر می‌شود.