چرا چین از تشدید تنش میان تهران و واشنگتن نگران است؟

به گزارش اقتصاد آنلاین، نشریه آمریکایی "فارن پالیسی" در گزارشی تحلیلی با اشاره به نقش چین در مذاکرات هسته‌ای آتی احتمالی ایران با آمریکا می‌نویسد:"با افزایش نگرانی‌ها در مورد برنامه هسته‌ای ایران، "دونالد ترامپ" رئیس‌جمهور آمریکا در حال لابی‌گری برای بازگرداندن تهران به میز مذاکره است. او هفته گذشته در نامه‌ای که از طریق دیپلمات‌های امارات متحده عربی به دست رهبر انقلاب در تهران رسید، همین موضوع را بیان کرد. رهبر انقلاب فورا این پیشنهاد را رد کردند و اظهار داشتند که "وقتی ایران می‌داند طرف مقابل به تعهدات خود پایبند نیست و به توافق احترام نمی‌گذارد مذاکره کردن چه فایده‌ای دارد"؟ ایشان در دیدار با دانشجویان اشاره داشتند که ایران همواره بر موضع رسمی خود مبنی بر این که به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست تاکید داشته است. ایشان افزوده بودند:" اگر ما می‌خواستیم سلاح هسته‌ای بسازیم، ایالات متحده نمی‌توانست جلوی آن را بگیرد، ما خودمان نمی‌خواهیم به سلاح هسته‌ای دست یابیم". با این وجود، نماینده تهران با در نشست سه جانبه با شرکت نمایندگان روسیه و چین که روز جمعه در پکن برگزار شد حضور داشت تا درباره موضوع مذاکرات احتمالی آتی گفت‌و‌گو کند. در این نشست، معاونان وزرای خارجه سه کشور جبهه متحدی را از خود نشان دادند. در بیانیه مشترکی که روز جمعه منتشر شد، آنان خواستار "لغو تحریم، فشار یا تهدید به زور" شدند و بر تعهد خود مبنی بر عدم اشاغه تسلیحات هسته‌ای تاکید کردند. "وانگ یی" وزیر خارجه چین به طور جداگانه با مقام‌های ایران و روسیه دیدار داشت و طرحی پنج ماده‌ای را پیشنهاد کرد که عمدتا مفاد بیانیه مشترک را بازتاب می‌داد، اما هم چنین خواستار آن شده بود که برجام مبنایی برای مذاکرات آتی باشد".

چرا چین نگران است؟ 

این نشریه با اشاره به دلایل نگرانی چین درباره مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران می‌نویسد:"چین در حال فعال شدن و ایفای نقش دیپلماتیک در پس زمینه‌ای خطرناک است. آژانس بین المللی انرژی اتمی در ماه فوریه گزارش داد که ایران بر حجم اورانیوم غنی شده ۶۰ درصدی خود افزوده است. کارشناسان می‌گویند که این کشور می‌تواند ظرف چند هفته به آستانه اورانیوم غنی شده با غلظت ۹۰ درصد یعنی میزان کافی برای ساخت سلاح هسته‌ای دست یابد. با توجه به این گزارش و حملات اخیر اسرائیل علیه متحدان ایران در منطقه، دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که اسرائیل در نظر دارد در سال آینده حملات بزرگی را علیه ایران انجام دهد. اسرائیل تقریبا به طور قطع به دنبال کسب حمایت واشنگتن و شاید حتی حضور نظامی مستقیم آمریکا برای چنین حملاتی خواهد بود. ترامپ در مصاحبه‌ای گفته بود که اگر ایران مذاکره را نپذیرد آمریکا مجبور به اقدام نظامی علیه آن کشور خواهد شد. تمام این موارد پکن را نگران ساخته‌اند. "تانگ ژائو" کارشناس ارشد برنامه سیاستگذاری هسته‌ای صلح بین المللی بنیاد "کارنگی" می‌گوید:" من فکر می‌کنم چین بحران هسته‌ای ایران را در حال نزدیک شدن به یک مقطع حساس می‌بیند". چین و روسیه پیش‌تر نیز سابقه نقش آفرینی در دیپلماسی برنامه هسته‌ای ایران را داشته‌اند. هر دو کشور از جمله مذاکره کنندگان برای حصول برجام بودند، توافقی هسته‌ای که ترامپ در سال ۲۰۱۸ میلادی آمریکا را از آن خارج کرد و سیاست "فشار حداکثری" با هدف تحت فشار قرار دادن ایران به منظور موافقت با توافقی تازه را اجرا کرد، سیاستی که در نهایت به شکست انجامید".

منافع روسیه و چین از حضور پای میز مذاکره درباره برنامه هسته‌ای ایران

این نشریه با اشاره به این که اکنون که ترامپ به دنبال تجدید مذاکرات است، پکن و مسکو هر کدام منافع خاص خود را در آمدن دوباره پای میز مذاکره دارند، می‌نویسد:"در دنیای وارونه سیاست خارجی امروز ایالات متحده، ترامپ برای کمک به خنثی کردن پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران به روسیه روی آورده است. ترامپ در تماسی تلفنی با "ولادیمیر پوتین" همتای روس خود در ماه فوریه خواسته بود تا او در مذاکرات میانجی گری کند. برای روسیه اقدامات دیپلماتیک در مورد ایران می‌تواند به بهبود روابط کرملین با واشنگتن کمک کند. با این وجود، همان طور که "جاناتان لرد" مدیر برنامه امنیت خاورمیانه در "مرکز امنیت جدید آمریکا" می‌گوید:"حمایت اقتصادی و نظامی روسیه از ایران، آن کشور را به یک انتخاب غیرمتعارف برای میانجی گری برای حصول یک توافق جدید تبدیل می‌کند". برای پکن دلایل متعددی وجود دارد که دیپلماسی آن کشور را هدایت می‌کند. چین پس از میانجی گری برای تنش زدایی بین عربستان سعودی و ایران در سال ۲۰۲۳ میلادی به دنبال فرصت‌های بیش تری به منظور ارائه تصویری از خود به عنوان یک قدرت بزرگ مسئول است. پکن نمی‌خواهد این تصویر را از خود به نمایش بگذارد که آمریکا و روسیه آن کشور را از معادلات کنار گذاشته‌اند، زیرا پیش‌تر در مورد مذاکرات پیرامون بحران اوکراین از مذاکرات کنار گذاشته شده بود. "یون سان" مدیر برنامه چین در مرکز "استیمسون" در این باره می‌گوید:"من فکر می‌کنم چینی‌ها تلاش زیادی انجام می‌دهند تا به ایفای نقش کلیدی در امور بین الملل بپردازند".

عامل تاثیرگذار اقتصاد در ایفای نقش چین در دیپلماسی مرتبط با ایران

"فارن پالیسی" در ادامه با اشاره به این که برای چین در موضوع تلاش برای ایفای نقش در دیپلماسی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و رابطه تهران – واشنگتن عامل اقتصادی تعیین کننده‌ای نیز وجود دارد، می‌افزاید:"ایران منبع مهمی برای تامین نفت مورد نیاز چین است. علیرغم تحریم‌های وضع شده از سوی غرب علیه تهران، چین حدود ۱۵ درصد از نفت خود را از ایران وارد می‌کند. "ژائو" در این باره می‌گوید:"خطر احتمالی درگیری نظامی بر سر بحران هسته‌ای ایران می‌تواند بی‌ثباتی و هرج‌ومرج منطقه‌ای زیادی ایجاد کند که باعث اختلال در منافع ژئواکونومیک و ژئوپولیتیک چین می‌شود. این وضعیتی است که چین می‌خواهد از تحقق آن جلوگیری کند".

چین نمی‌خواهد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد

این نشریه با اشاره به این که چین در زمینه لزوم عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای موضع مشترکی با آمریکا دارد، می‌نویسد:"نکته مهم‌تر آن است که اگرچه ایران شریک چین محسوب می‌شود، اما پکن نمی‌خواهد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد. "ژائو" در این باره می‌گوید:"چین نمی‌خواهد کشور دیگری در جهان به سلاح هسته‌ای دست یابد، زیرا این موضوع منجر به تاثیر دومینویی خواهد شد و کشور‌های بیش تری به سوی دستیابی به قابلیت‌های هسته‌ای بومی سوق داده خواهند شد. به طور خاص، چین برای خود نقش رهبری کننده آینده جهان قائل است. در این میان، رویارویی بیش‌تر هسته‌ای میان کشور‌های دارای سلاح هسته‌ای بیش‌تر لزوما خبر خوبی برای هیچ یک از رهبران آینده نظام بین‌الملل نخواهد بود". با این وجود، به گفته کارشناسان موضع طولانی مدت چین در مورد عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای می‌تواند با تغییر باد‌های ژئوپولیتیکی دچار دگرگونی شود. ترامپ از متحدان واشنگتن خواسته که کم‌تر به کمک نظامی ایالات متحده اتکا کنند و نقش بسیار فعال تری در دفاع از خود داشته باشند. در نتیجه، بحث در کشور‌هایی از جمله کره جنوبی در مورد این که آیا آنان می‌توانند به چتر حفاظتی هسته‌ای ایالات متحده اعتماد کنند یا این که در عوض باید بر روی دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای سرمایه گذاری کنند، ایجاد شده است. "ژائو" می‌گوید با واضح‌تر شدن این روند این موارد می‌توانند بر موضع چین در مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران نیز تاثیرگذار باشند".

پیام نشست اخیر مشترک بین مقام‌های ایران، روسیه و چین

این نشریه در بخش پایانی گزارش خود با اشاره به پیامی که نشست اخیر مشترک میان مقام‌های ایران، روسیه و چین برای آمریکا داشت، می‌نویسد:"دیدار اخیر این واقعیت را به دولت ترامپ یادآوری می‌کند که حتی با نزدیک‌تر شدن روسیه به آمریکا، واشنگتن با اتحاد چهارجانبه متشکل از چین، ایران، روسیه و کره شمالی مواجه است. اخیرا ایران و روسیه پنجمین مانور نظامی دریایی سالانه خود را در خلیج عمان برگزار کردند. "مارکو روبیو" وزیر امور خارجه آمریکا قرار بود صبح روز جمعه در جلسه‌ای به عنوان بخشی از نشست وزرای خارجه عضو گروه جی – ۷ در کانادا برای هماهنگی در واکنش به همسویی رو به رشد این چهار کشور شرکت کند. با این وجود، تاکنون به نظر می‌رسد ترامپ بیشتر مایل به همکاری با دشمنان سنتی ایالات متحده مانند روسیه در مورد همه موارد از جمله جنگ در اوکراین و مذاکرات جدید هسته‌ای با ایران است و نه همکاری با متحدان آمریکا".